شاید در نگاه اول ایران را به عنوان یک کشور در حال پیشرفت ببینید که موقعیت خوبی دارد. اما نگاهی به آمار ازدواج زودهنگام به خوبی نشان می‌دهد که در بعضی شهرها و بخش‌های کشور، چقدر هنوز خانواده‌ها دیدگاه سنتی و البته پوسیده‌ای دارند! بر اساس مطلبی که به نقل از یک روانشناس بالینی در سایت ایرنا و در سال 1398 منتشر شده:
- 17 درصد از ازدواج‌هایی که در ایران شکل گرفته، برای دختران زیر 18 سال بوده! (البته آمار واقعی به احتمال زیاد، بیشتر از این است!)
- طی سال‌های 90 الی 93 آمار ازدواج زودهنگام رشد کرده!
- بین سال‌های 93 الی 95 آمار این ازدواج به دلیل یک‌سری اعتراض‌ها کاهش پیدا کرد.
- فقط در سال 93، حدود 40 هزار کودک ازدواج کرده‌اند که بیشتر از 170 نفرشان سن کمتر از 10 سال داشته‌اند!
ازدواج زودهنگام چیست؟!
ببینید، در بسیاری از کشورهای خارجی ازدواج زیر سن 18 سال غیر قانونی است! در ایران اما سن ازدواج برابر با 13 سال است! بدتر اینکه حتی کودکان کمتر از 13 سال هم می‌توانند تحت شرایطی ازدواج کنند! می‌شود گفت اعداد به معنای واقعی فاجعه‌بار هستند… .
معایب ازدواج زودهنگام از نظر روانشناسی
هیچ سند و منبعی در روانشناسی به طور مستقیم ازدواج زودهنگام را منع نکرده! یعنی بسیار از منابع به این موضوع اشاره کرده‌اند که مثلا “اختلاف سنی در ازدواج” وقتی زیاد باشد، باعث مشکلاتی می‌شود. اما به طور مستقیم صحبتی از سن مناسب ازدواج نشده. حالا این به این معنی است که ازدواج در سنین کم بدون اشکال است؟! خیر! در واقع از نظر روانشناسی چنین ریسک‌هایی در ازدواجی که در سن کم شکل می‌گیرد، هم برای پسر و هم دختر و به طور کلی رابطه وجود دارد.
نکته: منظور از ازدواج در سن پایین در این مقاله، ازدواج زیر سن 20 سال است!
1_ نبود معیارهای منطقی برای ازدواج
یکی از مهم‌ترین چیزهایی که برای به وجود آمدن یک “ازدواج موفق” وجودش اهمیت دارد، معیارهای مناسب است! مثلا ممکن است تنها معیار یک ازدواج پول باشد و بدون توجه به مفاهیمی مثل تفاهم در استانداردها، خواسته‌ها، ارزش، فرهنگ و… این ازدواج شکل بگیرد. در این شرایط به احتمال زیاد این رابطه سرانجام خوبی نخواهد داشت. حالا نکته اینجاست که وقتی ازدواجی در سن پایین شکل بگیرد، دختر و پسر هیچ کدام معیارهای منطقی و کافی ندارند! یعنی در بهترین حالت و زمانی که ازدواج از سر زور نباشد، معیارهای این دو نفر احتمالا صرفا معیارهای احساسی هستند که برای شکل دادن یک ازدواج پایدار، کافی نیست.
2_ آسیب در رابطه!
تصور کنید یک جوان 22 ساله از فاصله 50 سانتی‌متری به زمین بیوفتد. چه اتفاقی برایش می‌افتد؟ با توجه به اینکه این فرد می‌تواند در لحظه و سریعا واکنشی برای محافظت از خودش داشته باشد، احتمالا در بدترین حالت صرفا مچ پایش پیچ می‌خورد. اما اگر یک کودک 8 ماهه از همین فاصله به زمین بیوفتد چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ شاید احتمال مرگ او هم وجود داشته باشد.
در مورد آسیب‌ها در ازدواج هم شرایط به همین شکل است! در واقع زمانی که یک دختر یا پسر در سنین پایین ازدواج کند و در رابطه با مشکلاتی روبرو شده و حتی طلاق بگیرد، آسیب‌هایی که در این رابطه دچارش شده ممکن است حتی تا آخر عمر همراهش باقی بماند. مثلا ممکن است دیگر به هیچ عنوان راضی به ازدواج کردن دوباره نشود.
3_ فشار روانی زیاد
نگاهی به یک دختر 14 ساله که احتمالا بزرگ‌ترین دغدغه‌اش انتخاب رنگ کفش مورد نظرش است داشته باشید. به نظرتان این فرد می‌تواند چالش‌های یک زندگی دو نفره، دعوا و بحث، بچه‌دار شدن، مشکلات مالی، حل تعارض و… را تحمل کند؟ این موضوعات همگی باعث ایجاد فشار روانی سنگین روی این دختر بچه می‌شوند و می‌توانند آسیب زیادی به او وارد کنند.
4_ ناتوانی در حل تعارض
اگر خودتان ازدواج کرده باشید، می‌دانید که رابطه دو نفره در بهترین شرایط خودش هم تعارضات زیادی دارد. کافی است یکی از دو نفر رابطه اصول حل تعارض را بلد نباشد و در زمان برخورد با مشکلات رفتارهایی مثل لجبازی، سکوت کامل و اجتناب از بحث و… نشان بدهد تا به مرور هم زندگی خودش را از بین ببرد و هم رابطه را به سمتی بکشاند که نجات دادنش کار سختی خواهد بود.
5_ پشیمانی
زمانی که فرد چند سالی بزرگ‌تر شده و از هیجانات دوران کودکی فارغ شود، به مرور چشمش به دنیای منطقی باز شده و می‌فهمد که واقعا برای ازدواج کردن چه معیارهایی دارد. اما الان که راه برگشتی نیست چه؟ این موضوع باعث پشیمانی‌اش در ازدواج می‌شود و پشیمانی هم تبعاتی مثل تصمیم به طلاق، خیانت و… خواهد داشت.
6_ دخالت خانواده‌ها یا برعکس!
دو مورد از دیگر خطرات “ازدواج در سن پایین” اینها هستند:
- از طرفی ممکن است خانواده‌ها دائم بخواهند به دلیل سن پایین بچه‌ها در زندگی‌شان دخالت کنند که در اغلب مواقع این دخالت‌ها نتیجه خوبی ندارد.
- از طرف دیگر ممکن است بچه‌ها سریعا ادعای استقلال از خانواده‌ها را داشته و به خاطر ازدواج، تصور کنند که باید بزرگ شوند! همین موضوع باعث شود دیگر نسبت به نظرات خانواده‌ها پذیرا نباشند و نصیحت‌های‌شان را قبول نکنند.
7_ فداکاری!
متاسفانه بسیاری از خانواده‌ها این موضوع را درک نمی‌کنند، اینکه مثلا اگر یک نفر در اطراف‌شان در سن پایین ازدواج کرده و ازدواج آرامی داشته الزاما به معنی موفق بودنش نیست. در واقع ممکن است این دختر یا پسر در تمام این رابطه فداکاری کرده و از مشکلات و خواسته‌هایش دم نزده باشد. خب اگر هدف خانواده از فرزندآوری صرفا این بود که بچه‌شان بعد از مدتی به یک بستر رایگان برای همسر و فرزندانش تبدیل شده و هیچ لذتی از زندگی نبرد، شاید ازدواج در بچگی انتخاب بدی نباشد.
8_ از دست رفتن کودکی
یادتان باشد، چیزی که از یک دختر یا پسر زیر 18 سال و حتی زیر 20 سال با ازدواج زودهنگام می‌گیرید، کودکی و نوجوانی اوست! او قرار است صرفا یک بار این دوران را در زندگی‌اش تجربه کند. پس لطفا کمی مراقب باشید چه بهایی را به او تحمیل می‌کنید.
پس چرا من تجربه متفاوتی دارم؟!
یکی از موضوعاتی که ممکن است ذهن بعضی مخاطبان این مقاله را به خودش درگیر کرده باشد، این سوال است که چرا من یا یکی از اطرافیان من در خانواده، در سنین پایین ازدواج کردیم و زندگی بدی نداریم؟ در جواب این سوال چند نکته مهم وجود دارد:
- اول از همه نکاتی که بالاتر گفتم، ریسک‌ها و خطرات احتمالی هستند نه الزامی. اما خب احتمال وقوع‌شان بالاست و نباید به آنها بی‌توجه باشید.
- زندگی خوبی که شما از دور می‌بینید، شاید یک زندگی فاجعه‌بار برای خود زوج یا حداقل یکی از آنها باشد. در واقع ممکن است به دلیل فداکاری یا پنهان‌کاری باشد که تصور می‌کنید این زندگی واقعا خوب و آرام است.
- یادتان باشد شما حق ندارید زندگی فرزندان‌تان را کنترل کنید! مخصوصا که در این دوره فرزندان ممکن است در صورتی که چیزی را به آنها اجبار کنید، حرف‌تان را قبول نکنند.
- در ضمن بدانید که حتی اگر در حال حاضر آنها را اجبار به کاری کنید، ممکن است در آینده نزدیک به شدت نسبت به شما متنفر شده و حتی دیگر تا آخر عمر حاضر به دیدارتان نباشند. چراکه شما آنها را به اجبار در یک مسیر بی‌برگشت قرار داده‌اید.
چرا ازدواج زودهنگام شکل می‌گیرد؟
دلایل زیادی وجود دارد که باعث شکل‌گیری ازدواج زودهنگام در خانواده‌ها می‌شود. به طور خلاصه مهم‌ترین دلایل اینها هستند:
- تعصبات دینی: بعضی مردم در بعضی روستاها و شهرها تصور می‌کنند وقتی دختر یا پسر به سنین جوانی برسند و ازدواج نکنند، احتمال به گناه افتادن‌شان زیاد است.
- فرهنگ: به طور کلی این رسم عجیب در بعضی فرهنگ‌ها جا افتاده که دختر و پسر در سنین کم ازدواج کنند.
- مشکلات اقتصادی: بعضی خانواده‌ها ترجیح می‌دهند برای کاهش هزینه‌های اقتصادی، دختران‌شان را سریع ازدواج بدهند.
- لجبازی کودکان: در بعضی مواقع کودک یا نوجوان خودش اصرار زیاد و بچه‌گانه‌ای برای ازدواج دارد.
خلاصه: ازدواج زودهنگام متاسفانه هنوز که هنوز است در ایران رواج دارد و بسیاری از خانواده‌ها بدون در نظر گرفتن شرایط سنی فرزندان‌شان، آنها را به ازدواج در سن کمتر از 18 سال و گاها حتی کمتر از 10 سال اجبار می‌کنند. این ازدواج خطرات و ریسک‌های بسیار زیادی را هم به دختر و پسر و هم به خانواده آنها تحمیل می‌کند.
کلام آخر
خب به انتهای مقاله رسیدیم. در این مقاله ابتدا فهمیدیم که منظور از ازدواج زودهنگام چیست و آماری در مورد این نوع ازدواج در ایران خواندیم. بعد هم با معایب ازدواج زودهنگام آشنا شدیم. در آخر اگر سوال و نظری دارید در بخش نظرات آن را مطرح کنید تا روانشناسان مجموعه پل پاسخگو باشند.
