در دنیای امروز، افسردگی یکی از مشکلات روانی رایج است که بسیاری از افراد، به‌خصوص زنان، با آن مواجه هستند. افسردگی می‌تواند تأثیرات جدی بر کیفیت زندگی فرد، روابط اجتماعی و عملکرد کاری داشته باشد. با این حال، با درک بهتر علائم، علل و روش‌های درمان افسردگی، می‌توانیم به بهبود سلامت روانی زنان کمک کنیم. در این مقاله، ما به بررسی دلیل افسردگی زنان و روش‌های درمان آن خواهیم پرداخت. همچنین، به بررسی انواع خاص افسردگی که ممکن است زنان را تحت‌تأثیر قرار دهد، از جمله افسردگی پس از زایمان، افسردگی یائسگی و افسردگی پیش از قاعدگی خواهیم پرداخت.
علائم افسردگی در زنان شامل چه مواردی می‌شود؟
قبل از بررسی علائم افسردگی در زنان باید به‌خاطر داشته باشیم که اختلال افسردگی و احساس افسردگی دو شرایط کاملاً مجزا از هم هستند. احساس افسردگی، شامل احساسات منفی می‌شود که به دلیل شرایط محیطی مثل مشکلات زندگی یا تغییرات هورمونی به وجود می‌آیند. هر چند احساس افسردگی نیز مسئله مهمی است و باید پیگیری و توجه دریافت کند؛ اما هر احساس افسردگی، به معنای وجود افسردگی نیست.
پررنگ‌ترین علائم افسردگی در زنان شامل موارد زیر می‌شود:
- احساس پوچی و اضطراب مداوم
- از دست دادن علاقه به فعالیت‌های روزمره
- ازبین‌رفتن میل جنسی
- بی‌قراری، تحریک‌پذیری و گریه مداوم
- احساس گناه، بی‌ارزشی، درماندگی، ناامیدی و بدبینی
- بی‌اشتهایی و کاهش وزن
- کاهش انرژی و کم‌تحرکی
- مشکل در تمرکز طولانی‌مدت
- احساس ضعف و ناتوانی
- عصبانی و خشمگین بودن
- نداشتن امید به آینده
- تفکر درباره مرگ یا خودکشی
- دردهای فیزیکی مانند سردرد، کمردرد، مشکلات گوارشی و درد مزمن
بروز علائم افسردگی در زنان ناشی از چیست؟
دلایلی که منجر به بروز علائم افسردگی در زنان و مردان می‌شود، شامل مواردی مثل ژنتیک، فشار محیطی، تجربیات تلخ، تغییرات هورمونی و بیماری‌های مزمن یا ناتوانی می‌شود. اما وقتی درباره افسردگی در زنان حرف می‌زنیم، باید نگاه دقیق‌تری به این مسئله داشته باشیم.
بر کسی پوشیده نیست که زنان، هوش هیجانی و اجتماعی بیشتری نسبت به مردان دارند. این هوش هیجانی منجر به بروزدادن بیشتر احساسات و پیگیری سریع‌تر مشکلات روحی و روانی می‌شود. از طرف دیگر، تغییرات هورمونی شدیدی که ماهانه در بدن زنان اتفاق می‌افتد، عامل دیگری است که احساسات منفی را تشدید کند.
بیشتر بخوانید:
افسردگی پس از زایمان چیست؟
افسردگی پس از زایمان نوعی افسردگی است که به فاصله کوتاهی پس از زایمان ممکن است ظاهر شود. این افسردگی در ۵ تا ۱۰ درصد از زنان دیده می‌شود. بی‌خوابی شدید، بی‌ثباتی خلق و احساس خستگی از علائم شایع آن است. باورهای هذیانی و فکرهای خودکشی و دیگرکشی (نسبت به نوزاد) ممکن است پدید آید. به همین جهت با توجه به در خطر انداختن جان مادر و فرزند ممکن است از فوریت‌های پزشکی شمرده شود.
متخصصان بر این عقیده‌اند که تغییرات هورمونی حین و بعد از زایمان، راه‌انداز افسردگی پس از زایمان است. این تغییرات هورمونی شدید را تمامی زنان حین زایمان تجربه می‌کنند، اما فقط 5 الی 10 درصد از آنها افسردگی پس از زایمان را تجربه می‌کنند؛ چرا؟
مانند تمامی مشکلات روحی و روانی دیگری که درباره آنها نوشتیم، راه‌انداز یا عامل اولیه نقش بسیار پررنگی در ابتلا به اختلالات روانی دارد؛ اما شرایط و واکنش افراد به این عامل اولیه است که ابتلا یا عدم ابتلا به اختلالات مختلف را پیش‌بینی کند.
برای پیشگیری از افسردگی پس از زایمان، دو راهکار بسیار مهم پیشنهاد می‌شود: 1- هیچ‌وقت مادر را تنها نگذارید، در کارها به وی کمک کنید و حمایت عاطفی خود را نشان دهید. 2- به حریم خصوصی و وقت شخصی مادر احترام بگذارید تا ساعاتی در روز، بدون دل‌شوره و نگرانی قادر به حل‌کردن درگیری‌های ذهنی خود باشد.
رعایت تعادل بین این دو راهکار، در مدت‌زمان بسیار کوتاهی منجر به برطرف‌شدن افسردگی پس از زایمان شود.
علائم و نشانه‌های افسردگی پس از زایمان
مهم‌ترین علائم افسردگی پس از زایمان شامل موارد زیر است:
- خشم و نوسانات خلق
- احساس بی‌ارزشی، بی‌کفایتی، شکست یا گناه
- گریه‌کردن، بی‌صبری، زودرنجی و حساس‌بودن
- بی‌قراری و غمگینی
- خستگی، بی‌خوابی یا بدخوابی
این علائم و نشانه‌ها با غم پس از زایمان که می‌تواند همراه با احساس تنهایی، اضطراب، گیجی و فراموش‌کاری باشد و معمولاً بعد از چند روز تا چند هفته از بین می‌روند فرق دارد. برخی از این مشکلات در تمامی زنان، پس از زایمان وجود دارد، اما ثبات آن پس از 6 ماه بعد از زایمان، زنگ خطری برای سلامت روانی مادر خواهد بود.
- احساس کرختی احساسی یا حس گیرافتادن
- ترس از آسیب‌زدن به خود یا به نوزاد
- تمرکز و تفکر مختل
- عدم احساس لذت در زندگی
- کاهش علاقه به فعالیت جنسی
- افزایش یا فقدان توجه به نوزاد
- کاهش وزن یا وزن‌گیری قابل‌توجه
- دوری‌گزینی از خانواده یا دوستان
- سردرد، درد قفسه سینه، تپش قلب، کرختی یا افزایش تنفس
افسردگی یائسگی چیست؟
یائسگی دوره‌ای از زندگی هر زنی است که در آن چرخه قاعدگی و پریود او به پایان می‌رسد. در این دوره ترشح استروژن در تخمدان‌ها کاهش و در نتیجه پایان می‌یابد. تغییرات شدید در سطح هورمونی اغلب منجر به احساس افسردگی می‌شود. این که آیا این تغییرات شروع جدید از علائم افسردگی است یا علائم اغراق‌آمیز از یائسگی، به افکار و رفتار فرد برمی‌گردد. قبل از دقیق‌تر شدن درباره افسردگی یائسگی بهتر است که نگاهی به نظریه مراحل عمومی اریکسون بی اندازیم.
اریکسون و هشت مرحله زندگی
اریک اریکسون، با الگوگرفتن از مراحل رشد روانی فروید، با بررسی نمونه‌ها هشت مرحله برای زندگی تمامی افراد مشخص کرد که هر یک از این مراحل، با یک تکلیف رشدی همراه است. دوران یائسگی در زنان با مرحله هفتم یا میان‌سالی همراه است. اریک اریکسون تکلیف رشدی این مرحله را زایندگی در برابر جذب خود و رکورد معرفی کرد.
اریکسون معتقد بود در این سنین در زندگی، مردان و زنان قله‌های انرژی در زندگی شخصی و شغل خود را پشت سر گذاشته‌اند و کم‌کم به سمت پیری در حرکت‌اند. اریکسون معتقد بود تمامی افراد در این مرحله، به دنبال منبعی برای زایندگی در زندگی خود می‌گردند. منبع زایندگی می‌تواند یک شغل یا فعالیت، فرزند یا نوه و عملاً هر چیزی که زایندگی زندگی را حفظ و آن را پویا نگه دارد باشد.
هم‌زمان‌شدن این درگیری ذهنی با یائسگی که به معنای پایان‌یافتن زمان برای تولیدمثل است، می‌تواند زخم عمیقی مخصوصاً بر زنان مجرد یا بدون فرزند داشته باشد. این درگیری ذهنی در کنار مشکلات هورمونی می‌تواند منجر به انواع مختلفی از افسردگی یا اختلالات اضطرابی شود.
افسردگی پیش از قاعدگی
افسردگی پیش از قاعدگی که به آن اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی نیز گفته می‌شود، شدیدترین سندرم پیش از قاعدگی یا PMS است. این بیماری به دلیل ایجاد واکنش غیرطبیعی مغز نسبت به تغییرات هورمونی زنان اتفاق می‌افتد.
علائم این بیماری در طول هفته‌ها پیش از قاعدگی نمایان می‌شود و در طول روزهای اول پس از شروع قاعدگی از بین می‌رود. افرادی که به اختلال ناخوشی پیش‌قاعدگی مبتلا می‌شوند، نمی‌توانند عملکرد طبیعی خودشان را در زندگی داشته باشند. همچنین این بیماری می‌تواند بر روی ارتباطات عاطفی افراد تأثیر بگذارد و از انجام کارهای معمول در خانه و محل کار جلوگیری کند.
علائم اختلال ناخوشی پیش‌قاعدگی:
– خستگی شدید
– نوسانات روحی شامل کج‌خلقی، عصبانیت، افسردگی و اضطراب
– گریه و حساسیت عاطفی
– عدم تمرکز
– تپش قلب
– پارانویا و مشکلاتی در خویشتن‌بینی
– عدم هماهنگی اعضای بدن
– فراموشی
– نفخ معده، افزایش اشتها و ناراحتی دستگاه گوارش
– سردرد
– کمردرد
– اسپاسم عضله، بی‌حسی و مورمورشدن آنها به‌صورت شدید
– گرگرفتگی بدن
– سرگیجه
– غش
– بی‌خوابی
– تغییرات دید و ایجاد مشکل در چشم
– مشکلات تنفسی مانند آلرژی و عفونت
– قاعدگی دردناک
روش‌های پیشگیری از تشدید افسردگی
همان‌طور که گفته شد، مشکلات گسترده‌ای در بین افراد مختلف مشترک است، اما همه آنها دچار افسردگی نمی‌شوند. این موضوع به واکنش و زاویه دید ما به مشکل بر می‌گردد. با داشتن اطلاعات کافی درباره افسردگی و نیازهای زیستی مثل خواب و نیازهای فرا زیستی مثل عاطفه و محبت، می‌توان با این احساس مبارزه کرد.
برنامه خواب منظم و کافی، غذای کافی، ورزش حداقل یکبار در هفته و کنترل و رفع استرس می‌توانند از پیشگیری از تشدید افسردگی راهگشا باشند. دریافت حمایت عاطفی مثل درد و دل کردن با دوستان و آشنایان نزدیک، تفریح کافی و توجه به احساسات منفی نیز بسیار کاربردی است.
در صورتی که با احساسات منفی دست‌وپنجه نرم می‌کنید، مراجعه به متخصص سلامت روان را در دستور کار خود داشته باشید.
انواع افسردگی در زنان
افسردگی در زنان می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز کند. در زیر به برخی از انواع رایج افسردگی در زنان اشاره شده است.
افسردگی شدید (اساسی): این نوع افسردگی باعث می‌شود که زنان قادر به انجام کارهای روزمره خود نباشند و ممکن است باعث شود تا از علاقه‌مندی‌های خود لذت نبرند. این نوع از افسردگی با شدت بالای احساسات منفی همراه است؛ اما معمولاً کوتاه‌مدت طلقی می‌شود.
افسردگی شدید با علائم روان‌پریشی: این نوع افسردگی می‌تواند باعث بروز علائمی مانند توهمات و هذیان‌ها شود. متخصصان بر این باورند که اختلالات اضطرابی و وسواسی ریشه اصلی افسردگی با علائم روان‌پریشی در زنان است.
افسردگی دوقطبی: این نوع افسردگی باعث می‌شود که زنان تجربه‌هایی از حالات خیلی خوشحال یا خیلی ناراحت داشته باشند.
دیستیمیا (Dysthymia): این نوع افسردگی یک حالت مزمن افسردگی است که می‌تواند به مدت حداقل دو سال ادامه یابد.
چرا افسردگی در زنان نسبت به مردان رایج‌تر است؟
آمارها از مبتلایان به افسردگی نشان می‌دهد که زنان حدود پنج برابر مردان به افسردگی مبتلا می‌شوند. دلایل زیادی برای این موضوع وجود دارد که در ادامه به آنها می‌پردازیم؛ اما قبل از آن بد نیست که نگاهی به ریشه‌های این موضوع بی اندازیم.
ابتلا به افسردگی در زنان، نزدیک به پنج برابر مردان است. این عدد در دو دهه پیش 20 به 1 بود! اما این آمارها ابتلا را نشان نمی‌دهند، بلکه میزان تشخیص را نشان می‌دهند. تفاوت بین این دو آنجا مشخص می‌شود که در نظر بگیریم در فرهنگ جهانی، زنان، بستری برای ارتباط و صحبت درباره مشکلات خود دارند در حالی که در اکثر فرهنگ‌ها، مردها ملزم به قوی‌بودن هستند! این استدلال آنجا پررنگ‌تر می‌شود که به آمار خودکشی ناشی از افسردگی نگاهی بی اندازیم؛ زنان حدود 10 برابر مردان اقدام به خودکشی می‌کنند؛ اما نرخ مرگ‌ومیر مردان بر اثر خودکشی، سه برابر زنان است!
دلایل بیشتر بودن افسردگی در زنان
تفاوت‌های هورمونی: افسردگی معمولاً در سنین 25 تا 45 سالگی زنان، یعنی دوران باروری آنها، بیشتر اتفاق می‌افتد. هورمون‌های استروژن و پروژسترون که در این دوره تولید می‌شوند، روی انتقال‌دهنده‌های عصبی، ریتم شبانه‌روزی و نورواندوکرین تأثیر می‌گذارند.
تفاوت‌های اجتماعی: زنان و مردان به شیوه‌های متفاوتی روند اجتماعی شدن را سپری می‌کنند. برخی از جوامع دختران را حمایتگر و عاطفی پرورش می‌دهند، در حالی که پسران را سلطه‌گر و مستقل بار می‌آورند.
نشخوار ذهنی: نشخوار ذهنی یکی از نشانه‌های افسردگی و اضطراب است و در زنان بیشتر از مردان دیده می‌شود.
رویدادهای استرس‌زا: زنان در مواجهه با رویدادهای پر استرس زندگی مانند از دست دادن شغل، مرگ‌ومیر عزیزان و روابط پرتنش بیشتر از مردان به افسردگی دچار می‌شوند.
روش‌های درمان افسردگی
روش‌های مختلفی برای درمان افسردگی وجود دارد و انتخاب روش درمان، به شدت بیماری و وضعیت بیمار بستگی دارد. در ادامه برخی از روش‌های درمان افسردگی آورده شده‌اند.
- درمان دارویی: داروهای افسردگی با بهبود تعادل شیمیایی مغز به کاهش استرس و بالابردن خلق‌وخو کمک می‌کنند. گاهی ممکن است داروهای مختلفی را امتحان کنید تا داروی مناسب را با کمترین عارضه جانبی بیابید.
- روان‌درمانی: روان‌درمانی یا گفتگو درمانی یکی از روش‌های درمان افسردگی است و به‌تنهایی برای درمان افسردگی خفیف مورداستفاده قرار می‌گیرد. همچنین برای درمان افسردگی متوسط تا شدید از روان‌درمانی به همراه داروهای ضدافسردگی استفاده می‌شود.
- تغییرات در سبک زندگی: تغییرات در سبک زندگی مانند افزایش فعالیت بدنی، تغذیه سالم، خواب کافی و رفع استرس می‌تواند در درمان افسردگی مؤثر باشد.
هر روش درمانی شرایط خاص خود را دارد و هر فرد نیاز به روش‌های درمانی متفاوتی دارد. اگر شما یا کسی که می‌شناسید با علائم افسردگی مواجه است، بهتر است با یک متخصص مشورت کنید.
کلام آخر
افسردگی مخصوصاً در جامعه مدرن امروزی، گریبان‌گیر بسیاری از افراد می‌شود. هرگونه احساسات منفی مزمن می‌تواند نشانه‌ای از افسردگی باشد. افسردگی به دلایل پیچیده و زیادی، در زنان شایع‌تر از مردان است و ازآنجایی‌که زنان، پایه و ریشه هر فرهنگ، جامعه و کشور هستند، اهمیت‌دادن به سلامت روان این قشر از جامعه، بسیار مهم و کلیدی است. در این مقاله تمامی انواع مختلف افسردگی در زنان را بررسی کردیم و علاوه بر درمان، راه‌هایی برای پیشگیری نیز ارائه شود. امید است همیشه سالم و سلامت باشید.
منابع:
۶ پاسخ
سلام
من قبل و حین دوران عادت ماهیانه نوسانات خلقی شدید رو تجربه میکنم و حتی پیش میاد که بدون دلیل گریه کنم. دارویی برای این مشکل وجود داره؟ خیلی به هم میریزیم و نمیتونم کارای روزانم رو انجام بدم.
سلام زهرا جان
علت این موضوع به هم خوردن سطح هورمون‌هاست. معمولاً دارویی برای این موضوع تجویز نمیشه و باید زمان بگذره تا هورمون‌ها به حالت متعادل برگرده. میتونید با روانشناس صحبت کنید تا در این دوره با تکنیک‌های موثر، با احساسات ناخوشایندتون برخورد مناسبی داشته باشید و از به هم ریختگی‌های این دوره بهتر گذر کنید.
سلام
روان درمانی واقعا موثره؟ من ۷ ماهه که درگیر افسردگی شدید هستم و دارو مصرف میکنم. اما تا به حال به روانشناس مراجعه نکردم. حس میکنم با حرف زدن قرار نیست درست بشه.
سلام سحر جان
روان درمانی رو اصلا دست کم نگیرید. در بخش وبلاگ مقالات زیادی درمورد روان درمانی داریم. صحبت کردن با فرد متخصص قدرت صداهای آزاردهنده‌ی ذهنی رو کم میکنه و با تکنیک‌هایی که بهتون ارائه میدن میتونید بر افسردگی غلبه کنید.
سلام وقتتون بخیر
من مدتیه که علائم افسردگی رو در خودم احساس میکنم. ۲۶ سالمه و ۴ ماهه که زایمان کردم. تقریبا سه ماه و نیمه که دیگه مثل قبل نیستم و دچار بی انگیزگی شدم. حتی نمیتونم به بچم عشق و علاقه بروز بدم. خیلی عذاب وجدان دارم از این بابت.
سلام فاطمه جان
ممکنه که به افسردگی بعد از زایمان مبتلا شده باشید. به هم ریختن هورمون‌ها دلیل افسردگی پس از زایمان هست. به بخش وبلاگ مراجعه کنید؛ یه مقاله هم درباره این موضوع داریم. مراجعه به روانشناس بهتون کمک میکنه تا این مشکل رو کنترلش کنید.