نسل‌های امروزی، مخصوصا از متولدین اواخر دهه 60 به بعد، دیگر مثل نسل‌های گذشته‌شان به دلایل مختلف از تحصیل کردن محروم نبودند، همین موضوع باعث شد تعداد افراد تحصیلکرده در جامعه افزایش پیدا کند. به این ترتیب عملا بسیاری از افرادی که امروز قصد ازدواج دارند، به اختلاف تحصیلی به عنوان یک موضوع بسیار تاثیرگذار نگاه می‌کنند و از آن نگرانند. اما واقعا و از دیدگاه روانشناسی نقش تحصیلات در موفقیت ازدواج چقدر است؟
تحصیلات در ازدواج چقدر مهم است؟
ببینید، هر چیزی که از عوامل تاثیرگذار روی موفقیت ازدواج می‌دانیم، بر اساس پژوهش‌ها و تحقیقات است. مثلا تحقیقات مختلف موضوع “اختلاف سنی در ازدواج” را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده که وقتی اختلاف سنی بیشتر از 6/7 سال باشد، ریسک شکست رابطه بالا می‌رود.
حالا نکته اینجاست که هیچ تحقیق و پژوهشی تا امروز به تحصیلات به عنوان یک فاکتور اصلی و مستقیمِ تاثیرگذار روی موفقیت رابطه اشاره نکرده!
اما در عین حال، این فاکتور ممکن است به شکل غیر مستقیم روی رابطه تاثیر داشته باشد. یعنی چه؟
1_ تحصیلات و رابطه سالم
در تئوری انتخاب و همینطور در پژوهش‌های گاتمن (محققِ حوزه رابطه و ازدواج) به رابطه سالم با همسر به عنوان یکی از موضوعات تاثیرگذار روی موفقیت رابطه اشاره میشود. اما رابطه سالم چیست؟ به زبان ساده رابطه سالم، رابطه‌ای است که در آن زوج یک درک متقابل از هم همراه با زبان و کلام بدن دارند. حالا اگر تحصیلات باعث شود زن و مرد از یکدیگر به درک بهتری برسند، از این طریق می‌تواند روی موفقیت رابطه تاثیر بگذارد.
نکته مهم: دقت کنید، اینها صرفا احتمالات است! این یعنی احتمال دارد تحصیلات بیشتر یا نبود اختلاف تحصیلی چنین نتیجه‌ای داشته باشد، نه اینکه الزاما اینطور باشد.
- مقاله مرتبط: تحصلات خواستگار
- مقاله مرتبط: ازدواج با دختر تحصیل کرده
2_ اهداف و تحصیلات
یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار روی رابطه که در پژوهش‌های گاتمن به آنها اشاره شده، وجود اهداف شخصی مجزا، و اهداف خانوادگی هم‌زمان و موازی است! یعنی چه؟
یعنی در عین اینکه هر کدام از زوجین برای خودش اهدافی داشته باشد، هر دو نفر اهداف مشترکی هم داشته باشند. نکته اینجاست که این اهداف باید به شکل موازی باشند. یعنی اینطور نباشد که مثلا اهداف شخصی آقا با اهداف خانوادگی تضاد داشته و باعث اختلاف شود. به عنوان نمونه یکی از اهداف آقا رسیدن به رشد درآمدی 30 درصدی در هر سال است. یکی از اهداف زوج هم این است که هر سال هزینه تحصیل یک کودک بی‌بضاعت را بپردازند. چنین چیزهایی با هم تداخل ندارند و به رشد رابطه کمک می‌کنند.
حالا از جمله چیزهایی که ممکن است هدفمند بودن زوج را افزایش بدهد، تحصیلات است. پس اگر تحصیلات باعث شود هر دو نفر اهداف شخصی و مشترکی را در نظر بگیرند، از این طریق می‌تواند به رابطه کمک کند.
3_ تحصیلات و ایجاد دیدگاه‌های مشترک
یکی دیگر از تاثیرات تحصیلات روی رابطه شما، ایجاد یک‌سری دیدگاه مشترک است. مثلا اگر خانم و آقا در اثر تحصیل به این دیدگاه رسیده باشند که باید فرزندشان را از همان سنین 7/8 سالگی به سراغ کلاس‌های آموزشی مثل کلاس‌های هنری، زبان و… بفرستند، خب اینجا یک دیدگاه مشترک به وجود آمده که به بهبود رابطه تا حدی کمک می‌کند. اما در عین حال هم امکان دارد اختلاف تحصیلی یا هر موضوع دیگری در مواردی باعث ایجاد دیدگاه‌های نامشترک و اختلاف نظر شود. در این شرایط مهارت حل تعارض به شدت به زوج کمک می‌کند. این مهارت در جلسات مشاوره پیش از ازدواج به شما آموزش داده میشود.
4_ تحصیلات و تفاهم
در مقاله تفاهم در ازدواج به این موضوع اشاره کردم که وجود تفاهم در مسائلی مثل موقعیت اجتماعی، سطح اقتصادی و… هر کدام تاثیری روی احتمال موفقیت رابطه دارند. حالا در بعضی شرایط تحصیلات خودش باعث ایجاد این تفاهمات میشود. مثلا خانم و آقایی که هر دو به خاطر پزشک بودن، در موقعیت اجتماعی، سطح درآمد و… تفاهم داشته و این تفاهم‌ها به نقطه اشتراک رابطه‌شان تبدیل میشود.
تحقیقات پیرامون نقش تحصیلات در موفقیت ازدواج
همانطور که در ابتدای مقاله هم گفتم، هنوز تحقیقات جامع و اثربخشی در مورد این موضوع که تحصیلات تا چه حد می‌تواند روی موفقیت رابطه تاثیر بگذارد، انجام نشده. اما خب یک‌سری تحقیقات کوچک یا تحقیقاتی که محدودیت‌هایی داشته شکل گرفته‌اند که در ادامه به چند تایی از آنها اشاره می‌کنم.
_ 2015
بر اساس آمار منتشر شده در سال cdc.gov یا همان مرکز آمار ملی آمریکا، تخمین زده شده 78 درصد از زنان تحصیلکرده دانشگاهی که برای اولین بار بین سال‌های 2006 تا 2010 ازدواج کرده‌اند، ممکن است حداقل 20 سال در رابطه باقی مانده و طلاق نگیرند. اما سهم زنانی که تحصیلات دبیرستانی یا کمتر دارند، حدود 40 درصد است.
- مقاله مرتبط: خواستگار با تحصیلات پایین
معایب اختلاف تحصیلی چیست؟
در ادامه می‌خواهم به یک‌سری از معایب احتمالی اختلاف تحصیلی اشاره کنم. دقت کنید که اینها الزامی نیستند و صرفا احتمال دارد اگر بین شما و فرد مورد نظر اختلاف تحصیلی وجود داشته باشد، درگیرتان کند. در واقع این خود شما هستید که باید تا حدودی متوجه شوید آیا این معایب در رابطه ما وجود دارد یا نه.
1_ اختلاف در فرزندپروری
ممکن است اختلاف تحصیلی باعث شود زن و مرد در فرزندپروری به مشکل بخورند. مثلا احتمال دارد فرد تحصیلکرده رابطه به این موضوع باور داشته باشد که باید به نتیجه تحقیقات و پژوهش‌های علمی در مورد فرزندپروری توجه کنیم، اما طرف مقابل به این موضوع باور داشته باشد که باید به تجربیات خودمان اعتماد کرده و هر احساسی که در بچگی تجربه کرده‌ایم را به فرزند خودمان هم تعمیم بدهیم.
2_ افزایش احتمال طلاق
نه الزاما اما خب تعدادی از تحقیقات منتشر شده در کشورهای مختلف، از این می‌گویند که احتمالا اختلاف تحصیلی زیاد، می‌تواند باعث شود ریسک “شکست ازدواج” هم بالاتر رفته و رابطه به طلاق ختم شود. اما هنوز برای نتیجه‌گیری در مورد این موضوع نیاز به تحقیقات بیشتری هست.
3_ مشکل در ارتباطات
افرادی که به دانشگاه رفته‌اند در برقراری ارتباط، چه ارتباط با جنس موافق و چه جنس مخالف کمی راحت‌تر از دیگر افرادند. حالا اگر اختلاف تحصیلی بین دو نفر زیاد بوده و یکی از آنها به دانشگاه رفته باشد، ممکن است در آینده بر سر این روابط و حد و مرزشان به اختلاف برسند.
3_ اختلاف در تقسیم قدرت
این احتمال وجود دارد که یکی از طرفین رابطه به دلیل تحصیلات بالاتر انتظارات بیشتری داشته باشد. مثلا از طرف مقابل بخواهد همیشه نظراتش را قبول کند، چراکه او تحصیلات کمتری دارد. در عین حال ممکن است فردی که تحصیلات کمتری دارد دچار سوء‌تفاهم‌ها شده و به خاطر وجود شک در ذهن خودش، طرف مقابل را متهم به فخرفروشی و… کند.
مزایای نبود اختلاف تحصیلی
باز هم نه الزاما، اما خب این احتمال وجود دارد که به دلیل تحصیلات نزدیک به هم، چنین مزایایی شامل حال این رابطه و هر دو نفر شود. با من همراه باشید.
1_ تفاهم نظرات و اشتراک بیشتر
همانطور که در ابتدای مقاله هم اشاره کردم گاهی ممکن است نبود اختلاف تحصیلی باعث شود دختر و پسر در یک‌سری موضوعات تفاهم داشته باشند و این تفاهمات به بهبود رابطه‌شان کمک کند. مثلا تفاهم در مورد کسب درآمد، فرزندپروری و… .
2_ علاقه به یادگیری بیشتر
یکی از نکات بسیار مهمی که روانشناسان به آن اشاره می‌کنند، این است که اعضای یک “ازدواج موفق” حاضرند به طور مداوم برای بهبود رابطه‌شان یاد بگیرند! چه یادگیری از طریق شرکت در دوره‌های مرتبط به مهارت‌های ارتباطی، چه مطالعه کردن و چه شرکت در جلسات مشاوره زناشویی. حالا اگر تحصیلات باعث روشن شدن میل به یادگیری در دو طرف باشد، احتمال موفقیت ازدواج هم بالاتر می‌رود.
همه چیز تحصیلات نیست!
قبل از تمام شدن مقاله باید این نکته بسیار مهم را بدانید، همه چیز تحصیلات نیست. احتمالا خودتان هم تعداد زیادی زوج را می‌شناسید که بدون وجود تحصیلات مشترک، با اختلاف تحصیلی یا حتی اصلا بدون تحصیلات زیاد رابطه موفقی دارند و همینطور می‌شناسید زوج‌هایی را که با تحصیلات بالا و مشترک هم رابطه‌شان به نقطه خوبی نرسیده. در واقع تحصیلات مشترک ممکن است روی یک‌سری از مسائل مرتبط به موفقیت رابطه تاثیر بگذارد.
اما در نهایت رابطه آنقدر پیچیده است که نمی‌توانیم صرفا بر اساس یک یا چند عامل بگوییم قرار است به موفقیت یا شکست برسد. به همین دلیل هم هست که در جلسات مشاوره پیش از ازدواج، مشاور به کمک چند 100 سوال تستی میزان سازگاری زن و مرد در مسائل مختلف، از تفاهم در استانداردها و ایده‌آل‌ها گرفته تا سازگاری خانواده‌ها، شرایط مالی و… را بررسی می‌کند. اگر نیاز به اطلاعات بیشتری داشتید در صفحه مشاوره پیش از ازدواج فرآیند این جلسات را توضیح دادم.
خلاصه: تحقیقاتی وجود دارد که می‌گوید شاید اختلاف تحصیلی کمتر، به معنای احتمال شکست کمتر رابطه باشد. اما در هر حال روانشناسان به تحصیلات به عنوان یک عامل تاثیرگذارِ مستقیم روی رابطه نگاه نمی‌کنند. بلکه می‌گویند ممکن است این اختلاف باعث ایجاد یک‌سری تفاهمات یا اختلافات شود.
کلام آخر
خب به انتهای مقاله رسیدیم. در این مقاله نقش تحصیلات در موفقیت ازدواج را بررسی کردیم و به این سوال پاسخ دادیم که تحصیلات در ازدواج چقدر مهم است؟ در آخر اگر سوال و نظری داشتید در بخش نظرات آن را مطرح کنید تا روانشناسان پل آن را پاسخ بدهند.
