اختلال پرخوری چیست؟

همه‌ی ما دوست داریم وزن ایده‌آل و اندام خوبی داشته باشیم اما در بسیاری از مواقع معده‌مان سر ناسازگاری می‌گذارد و با پرخوری، رژیممان را به هم می‌زند! اختلال پرخوری علاوه بر مشکلات افزایش وزن، روی جنبه‌های مختلف زندگی افراد تأثیر می‌گذارد و به دنبال آن، بیماری‌های جسمی و روانی بسیاری ایجاد می‌شود.

در این مقاله راجع به اختلال پرخوری صحبت می‌کنیم و علائم و روش‌های درمان آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم. اگر احساس می‌کنید بیشتر از حد نیاز غذا می‌خورید و نمی‌توانید جلوی خود را بگیرید، تا انتها با ما همراه باشید تا با راهکارهای درست حل این مشکل آشنا شوید.

اختلال پرخوری (BED) چیست؟

اختلال پرخوری(Binge eating disorder) یعنی زمانی که شما مقدار زیادی غذا می‌خورید و نمی‌توانید غذا خوردن را متوقف کنید! این اختلال با پرخوری‌های گاه و بی‌گاه تفاوت دارد. به عنوان مثال ممکن است وقتی غذای مورد علاقه‌تان سرو می‌شود، بیشتر از همیشه غذا بخورید. اما کسی که به اختلال پرخوری مبتلاست، حداقل یک روز در هفته به مقدار زیاد غذا می‌خورد و کنترلی روی میزان خورد و خوراکش ندارد و این مسئله تا سه ماه و بیشتر ادامه دارد.

اغلب افرادی که مبتلا به این اختلال، از اینکه پرخوری می‌کنند ناراحت و خجالت‌زده هستند و احساس گناه دارند. آن‌ها ممکن است بارها و بارها به خودشان قول بدهند که دیگر پرخوری نمی‌کنند، اما تمایل شدیدشان به غذا خوردن، باعث شکسته شدن عهدشان می‌شود! آن‌ها نمی‌توانند در برابر هوس‌هایشان مقاومت کنند و دوباره سر میز غذا برمی‌گردند! پرخوری جزو جدیدترین اختلال‌هایی است که در کتاب DSM-5 نوشته شده توسط انجمن روانپزشکان آمریکا ثبت شده است.

علت‌های اختلال پرخوری

هنوز علت مشخصی برای اختلال پرخوری شناسایی نشده است. علت ابتلای هرکدام از بیماران به این اختلال با بیمار دیگر متفاوت است. خوردن غذا، هورمون‌های شادی‌بخشی چون دوپامین و سروتونین را ترشح می‌کند. به همین دلیل مغز بعضی از افراد برای دریافت این هورمون‌ها، به خوردن اعتیاد پیدا می‌کند. همچنین ممکن است افراد بخاطر فرار یا فراموش کردن موقعیت‌ ناخوشایندی که در آن قرار دارند، به سراغ پرخوری بروند و این کار را آنقدر ادامه دهند تا به اختلال روانی تبدیل شود!

ژنتیک، محیط و تجربه زیسته هم از دیگر علت‌های احتمالی ابتلا به پرخوری است. در خانواده‌هایی که همه اعضا در هر وعده حجم غذای زیادی می‌خورند و تحرکی هم ندارند، احتمال ابتلا به اختلال پرخوری بیشتر از خانواده‌ای است که رژیم غذایی معمول دارند و مرتب ورزش می‌کنند.

بیشتر بخوانید:

• پرخوری عصبی چیست؟
• علائم پرخوری عصبی

علائم اختلال پرخوری چیست؟

اولین و مهم‌ترین نشانه این اختلال، اضافه وزن است. البته تعدادی از مبتلایان به این بیماری،‌ استعداد چاقی ندارند و به همین دلیل اضافه وزن پیدا نمی‌کنند. سایر علائم اختلال پرخوری عبارت است از:

• در مدت زمانی محدود مقدار زیادی غذا می‌خورید، مثلا سه بشقاب برنج در طول یک ساعت.
• نمی‌توانید مقدار خورد و خوراکتان را کنترل کنید.
• حتی زمانی که گرسنه نیستید هم دوست دارید چیزی بخورید.
• سریع غذا می‌خورید.
• غذا خوردن را تا حد سیر شدن بیش از حد ادامه می‌دهید.
• ترجیح می‌دهید به تنهایی یا مخفیانه غذا بخورید تا کسی متوجه حجم خورد و خوراکتان نشود.
• وقتی غذا می‌خورید، احساس‌های منفی مثل شرم، انزجار، ناراحتی و گناه را تجربه می‌کنید.
• همیشه در حال رژیم گرفتن و شکستن رژیم هستید.
• هیچ برنامه ورزشی برای سوزاندن کالری‌های اضافی ندارید.

عوارض پرخوری

عوارض جسمی اختلال پرخوری عبارت است از:

• دیابت نوع ۲
• مشکلات مفاصل مثل آرتروز
• بیماری‌های گوارشی مانند رفلاکس معده
• اختلالات تنفسی
• اختلالات خواب مثل آپنه
• بیماری قلبی
• سنگ کیسه صفرا
• بیماری‌های کلیوی

در نگاه اول به نظر می‌رسد اختلال پرخوری سلامت جسمانی را تهدید می‌کند و بیماری‌هایی مثل دیابت که ناشی از اضافه وزن هستند را به همراه دارد. اما این اختلال، روی سلامت روان افراد هم تأثیر دارد. زیرا این دسته از بیماران مدام با احساس گناه و ناراحتی غذا می‌خورند و بخاطر اضافه وزنی که دارند، عزت نفسشان را از دست می‌دهند. این مسئله تاجایی پیش می‌رود که ممکن است برای بازیابی سلامت روان به مصرف دارو نیاز داشته باشند.

افراد دارای اضافه وزن معمولا در جامعه مورد تمسخر قرار می‌گیرند و کیفیت زندگی پایینی دارند. حتی ممکن است تصور کنند احمق هستند، نمی‌توانند چیزی یاد بگیرند یا نمی‌توانند با دیگران ارتباط برقرار کنند. همین تصورات روی عملکردشان در محیط کار، روابط عاطفی یا زندگی اجتماعی تأثیر می‌گذارد و کم‌کم به انزوای اجتماعی مبتلا می‌شوند.

پرخوری احتمال ابتلا به اختلالات روانی که در ادامه نام می‌بریم را نیز افزایش می‌دهد:

• افسردگی
• اختلال دو قطبی
• اضطراب شدید
• سوء مصرف مواد مخدر

این افراد همچنین ممکن است رفتارهای ناهنجاری مثل دروغگویی، پنهانکاری،‌ دزدی و احتکار مواد غذایی انجام بدهند. مبتلایان به BED کم‌کم از خودشان متنفر می‌شوند و حتی احتمال دارد به خودشان آسیب برسانند و افکار و اقدامات خودکشی داشته باشند.

منبع: mayoclinic

انواع روش‌های درمان اختلال پرخوری

برای درمان اختلال پرخوری باید از روانشناس حرفه‌ای کمک بگیرید و در مراحل بعد، با متخصص تغذیه صحبت داشته باشید. دقت کنید که درمانگرها با توجه به شرح حال شما اختلال پرخوری را تشخیص می‌دهند. پس حتی اگر دوست ندارید درباره جزئیات رفتارهای غیرقابل کنترلتان با آن‌ها صحبت کنید، صادقانه به سوالاتشان پاسخ بدهید و در مسیر تشخیص و درمان با آن‌ها همراه شوید.

درمان اختلال پرخوری زمان‌بر است و اهمیت دارد که بیمار با صبر و حوصله روند درمان را ادامه دهد و به کارهایی که باید انجام شود، متعهد بماند. روان درمانی، دارو درمانی و درمان با اصلاح رژیم غذایی سه روش برای بهبود اختلال پرخوری هستند که در ادامه توضیحاتی درباره هرکدام از آن‌ها ارائه می‌دهیم.

۱. روان درمانی

برای بهبود BED دو رویکرد درمان شناختی- رفتاری و درمان بین فردی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

رویکرد درمان شناختی- رفتاری (CBT) به شما کمک می‌کند رفتارهای خود را مشاهده کنید و افکار و احساسات درونی که منجر به بروز این رفتار می‌شود را بشناسید. بعد از آن به کمک درمانگر و به مرور زمان می‌توانید الگوهای ذهنی اشتباهی که شکل گرفته را بشکنید و به افکار و احساسات درونی خود، به شیوه‌ای درست پاسخ بدهید. رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) یکی از زیرشاخه‌های اصلاح شده درمان شناختی- رفتاری محسوب می‌شود که بعضی از روانشناس‌ها برای بهبود BED از آن استفاده می‌کنند.

رویکرد درمان بین فردی (IPT) در مدت زمان کوتاه‌تری اجرا می‌شود و روی حل تعارضات و عوامل استرس‌زای زندگی شما تمرکز دارد. درمانگر در این متد به جای کنکاش در کودکی و پیدا کردن الگوهای ذهنی که باعث اختلال پرخوری شده، روی زندگی کنونی شما تمرکز می‌کند تا نقاط درد امروزتان را پیدا کند و به شما در بهبود آن‌ها کمک کند.

بیشتر بخوانید:

• مراحل انجام روان درمانی
• آیا روان درمانی موثر است؟
• روان درمانی چیست؟

۲. درمان با دارو

لیزدگزامفتامین که در ایران با نام ویاس هم شناخته می‌شود یکی از داروهای کنترل‌کننده ADHD است. سازمان غذا و داروی آمریکا به تازگی تأثیر این دارو بر درمان اختلال پرخوری را هم تأیید کرده است. این دارو در کنترل رفتارهای تکانشی هر دو اختلال موثر است.

اگر اختلال پرخوری با سایر اختلالات خلقی مانند افسردگی یا اضطراب همراه باشد، ممکن است پزشک داروهای مربوط به این بیماری‌ها را نیز تجویز کند. به همین دلیل است که گاهی مبتلایان به BED از داروها و رویکردهای درمان افسردگی هم استفاده می‌کنند. در کنار آن، بعضی از پزشکان داروهای مربوط به کاهش اشتها را برای بیماران BED تجویز می‌کنند. مصرف کوتاه مدت این داروها عوارض شدیدی ندارد و به روند درمان کمک می‌کند.

نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که درمان دارویی در بهترین حالت، رفتارهای تکانشی را کنترل می‌کند، اما نقشی در حل ریشه‌ای مشکل ندارد. ترکیب دارو درمانی با روان‌درمانی بیشترین تأثیر را در بهبود BED خواهد داشت.

۳. اصلاح رژیم غذایی

جالب است بدانید که بسیاری از افراد مبتلا به BED، در طول روز به اندازه کافی ریزمغذی (ویتامین و مواد معدنی) دریافت نمی‌کنند. رژیم غذایی این افراد با قند و چربی پر شده است. کمبود ریزمغذی‌ها حتی می‌تواند یکی از علت‌هایی باشد که این افراد تمایل شدیدی به غذا خوردن دارند. بنابراین اصلاح رژیم غذایی و دریافت مکمل‌های تغذیه، یکی از بخش‌های درمان اختلال پرخوری محسوب می‌شود.

رژیم غذایی متعادل و درست که در آن انواع گروه‌های مواد مغذی وجود دارد، نیازهای بدن افراد مبتلا به BED را برآورده می‌کند و میزان رفتارهای تکانشی آن‌ها برای غذا خوردن را کاهش می‌دهد. رژیم غذایی همچنین به بهبود عوارض ناشی از اختلال پرخوری مانند اضافه وزن کمک می‌کند. وقتی بیمار به رژیم غذایی خود متعهد می‌ماند، کم‌کم احساس خوبی نسبت به خودش پیدا می‌کند و کم‌کم از عوارض روانی این اختلال هم رها می‌شود.

۴. مقابله شخصی با اختلال پرخوری

در روند درمان BED، خودتان مهم‌ترین نقش را ایفا می‌کنید و بقیه هستند تا به شما کمک کنند. برای کنترل اختلال پرخوری ابتدا بررسی کنید که چه احساسات و افکاری میل به غذا خوردن را در شما برمی‌انگیزند. وقتی این افکار و احساسات درونی را بشناسید، تشخیص می‌دهید که چه زمانی واقعا گرسنه هستید و چه زمانی هوس غذا خوردن و پرخوری دارید.

در ادامه به چند تکنیک کاربردی که روانشناسان برای درمان اختلال پرخوری به بیماران پیشنهاد می‌دهند، اشاره می‌کنیم.

• آگاهانه غذا بخورید. پیش از مشغول شدن، نفس عمیق بکشید و بدون قضاوت به افکار و احساساتتان توجه کنید. در حین غذا خوردن هم چند بار متوقف شوید و این کار را انجام دهید.
• گرسنگی را با علائم آن بشناسید، نه با افکار خودتان. گرسنگی علائمی مثل درد یا صدای شکم، سردرد و ضعف دارد. وقتی نشانه‌های گرسنگی را دارید، به سراغ غذا بروید و وقتی گرسنه نیستید و میل به غذا خوردن دارید، خودتان را با کار دیگری سرگرم کنید. البته نباید بیش از حد خودتان را گرسنه نگه دارید، زیرا بعد از آن وقتی سر میز غذا بنشینید، پرخوری خواهید کرد.
• وقتی ۸۰ درصد احساس سیری کردید، غذا خوردن را متوقف کنید. بعد از چند دقیقه متوجه می‌شوید که کاملا سیر هستید. زیرا وقتی سریع غذا می‌خورید، مدتی طول می‌کشد تا عصب‌های معده شما پیغام سیری را به مغز برسانند.
• روزمره‌نویسی کنید. روانشناسان می‌گویند این روش برای شناخت افکار و احساساتی که منجر به اختلال پرخوری می‌شوند، کاربرد دارد و حتی به شناخت الگوهای اشتباه ذهنی کمک می‌کند.
• محرک‌های پرخوری را از اطراف خود حذف کنید. وقتی در یخچال خوراکی‌های مورد علاقه‌تان وجود دارد، مقابله با تکانه‌های پرخوری کار سختی است. پس به جای این خوراکی‌ها، سبزیجات و میوه بخرید.
• در جمع‌هایی که افراد به پرخوری عادت دارند، حاضر نشوید.

آیا اختلال پرخوری قابل درمان است؟

اکثر اختلالات خلقی و بیماری‌های روانی مزمن هستند. یعنی حتی اگر به صورت کامل درمان شوید، باز هم آتشی زیر خاکستر وجود دارد که ممکن است دوباره شعله‌ور شود! اما وقتی روند درمان شما موفقیت‌آمیز باشد، به این معنی است که توانایی کنترل این آتش زیر خاکستر را دارید. فراموش نکنید که مسیر بهبود برای افراد مختلف، متفاوت است. ممکن است بارها از مسیر درمان خارج شوید و دوباره به پرخوری روی بیاورید، اما ناامید نشوید و از نو درمان را از سر بگیرید.

حتما بخوانید: برای درمان پرخوری چه بخوریم؟

چه کسانی بیشتر به اختلال پرخوری مبتلا می‌شوند؟

اختلالات مختلفی وجود دارند که به خورد و خوراک مرتبط هستند، اما اختلال پرخوری شایع‌ترین نوع آن‌هاست. احتمال ابتلا به این اختلال در خانم‌ها بیشتر است؛ از هر ۵ بیماری که به اختلال پرخوری مبتلا می‌شود، ۳ نفر خانم و ۲ نفر آقا هستند. همچنین احتمال ابتلا به این بیماری در نوجوان‌ها بیشتر از بزرگسالان است؛ از هر ۷ بیمار مبتلا به اختلال پرخوری، ۴ نفر از آن‌ها کم‌تر از ۱۸ سال سن دارند و ۳ نفر بزرگسال هستند.

متخصصان مجموعه my.clevelandclinic بر این باورند که موارد زیر نیز احتمال ابتلا به اختلال پرخوری را افزایش می‌دهد:

• زندگی با فرد مبتلا به پرخوری
• سابقه تروما یا سوءاستفاده مانند تجاوز جنسی
• اختلالات روانی مانند افسردگی یا اضطراب
• داشتن سابقه عدم توجه به سلامت رژیم غذایی
• ابتلا به اختلال ADHD (بیش‌فعالی) ( در مقاله «ADHD چیست؟» بیش‌تر به این موضوع پرداخته‌ایم.)
• ابتلا به اختلال بدشکلی بدن یا دیسمورفی (BDD)

تفاوت اختلال پرخوری (BED) و بولیمیا (پرخوری عصبی) چیست؟

BED و پرخوری عصبی هر دو اختلالات مربوط به غذا خوردن هستند و شباهت‌هایی هم دارند. اما یکسان نیستند. مجموعه central coast treatment center مرکز درمانی است که به صورت تخصصی روی درمان اختلالات مربوط به غذا خوردن کار می‌کند. از نظر کارشناسان این مرکز، مهم‌ترین تفاوت بین پرخوری عصبی و BED این است که افراد مبتلا به پرخوری عصبی، بعد از پرخوری، اقدامی برای سوزاندن کالری‌ها انجام می‌دهند. آن‌ها ورزش می‌کنند یا رژیم غذایی رعایت می‌کنند تا مبادا پرخوری‌هایشان باعث افزایش وزن شود.

در مقابل افراد مبتلا به اختلالات پرخوری، با اینکه وزنشان ناراضی هستند و بخاطر کالری‌های بیش از اندازه‌ای که دریافت کرده‌اند، احساس گناه می‌کنند، هیچ اقدامی برای سوزاندن کالری و رسیدن به اندام ایده‌آل انجام نمی‌دهند.

جمع بندی

در این مقاله اختلال پرخوری را بررسی کردیم و انواع روش‌های درمان آن را توضیح دادیم. اعتیاد به غذا خوردن هم به اندازه اعتیاد به مواد مخدر آسیب‌زننده است و مشکلات جدی برای سلامت جسم و روان ایجاد می‌کند. اما خوشبختانه برای ترک اعتیاد به غذا، نیازی نیست هیچ درد جسمانی را تحمل کنید و فقط باید از نظر ذهنی خودتان را برای مقابله با میل شدید به غذا خوردن آماده کنید.

اگر تصمیم به تغییر سبک زندگی و درمان اختلال پرخوری گرفته‌اید، روانشناسان مجموعه پل،‌ آماده کمک به شما هستند. این افراد بعد از دریافت شرح حال، رویکرد درمانی مناسب شما برای درمان این اختلال را در پیش می‌گیرند و در تمام دوره درمان با شما همراه خواهند بود.