ریشه وسواس فکری چیست؟ چرا افکار ما را احاطه می‌کنند؟!

وسواس فکری، از رگ گردن به شما نزدیک‌تر است! این را پژوهشی انجام شده در دانشگاه ییل نشان می‌دهد. بنا بر این پژوهش، زمینه ابتلا به وسواس فکری، در همه افراد وجود دارد و طی شرایط خاصی ممکن است برای هرکسی پیش بیاید. احتمالاً برای شما هم پیش‌ آمده که در واکنش به یک اتفاق، مشکل یا حتی بیماری، تفکرات وسواس‌گونه در ذهنتان ظاهر شود. این نشانه‌ها در صورتی که 6 ماه باقی بمانند، اختلال وسواس فکری را به وجود می‌آورند. در این مقاله ریشه وسواس فکری را بررسی می‌کنیم تا توان مقابله با آن را پیدا کنیم.

وسواس فکری یعنی چه

وسواس فکری، OCD یا Obsessive Compulsive Disorder یک اختلال روانشناختی است که در آن فرد دچار افکار، تصورات یا تمایلات ناخواسته و مزاحم می‌شود. این افکار معمولاً باعث نگرانی، ترس یا ناراحتی شدید می‌شوند. فرد ممکن است تلاش کند این افکار را کنترل کند یا آنها را تحمل کند، اما آنها به‌سرعت برمی‌گردند و امکان تحمل‌کردن این افکار برای فرد وجود ندارد. این افکار و تصورات معمولاً با رفتارهای وسواسی مثل شست‌ و شوی مکرر یا چک‌کردن قفل بودن درها همراه هستند که فرد برای کاهش نگرانی خود انجام می‌دهد.

تفاوت وسواس فکری و وسواس رفتاری

وسواس فکری و وسواس رفتاری دو بخش از اختلال وسواس فکری – رفتاری هستند. وسواس فکری به معنای وجود افکار یا تصورات ناخواسته و مزاحم است که فرد نمی‌تواند آنها را کنترل کند. در مقابل، وسواس رفتاری به معنای رفتار یا عادت‌های تکراری است که فرد برای کاهش نگرانی خود از افکار وسواسی انجام می‌دهد.

وجود بُعد فکری به‌ تنهایی، تشخیص گذاری را تأیید می‌کند و حضور بُعد رفتاری ضروری نیست؛ در حالی که وسواس رفتاری به‌ تنهایی به معنای حضور اختلال وسواس فکری – عملی (معادل وسواس فکری – رفتاری) نیست.

ارتباط وسواس تمیزی با وسواس فکری

وسواس تمیزی نوعی از اختلالات وسواسی است که در آن فرد دچار نگرانی شدید از آلودگی یا بیماری می‌شود. این نگرانی معمولاً باعث می‌شود فرد به طور مکرر و بیش از حد به دنبال تمیزکردن خود یا محیط اطرافش باشد.

وسواس تمیزی به عنوان یک اختلال، ارتباط مستقیم با وسواس فکری دارد، در حالی که برعکس آن صادق نیست. علاوه بر این، برخلاف باور عمومی، وسواس تمیزی به عنوان یک رفتار یا یک عادت رفتاری، نشان‌دهنده اختلال یا مشکل خاصی نیست.

پیامدهای وسواس فکری

وسواس فکری به عنوان یک اختلال روانشناختی، تأثیرات منفی زیادی بر زندگی دارد. فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری، معمولاً به دلیل درگیری ذهنی بیش از حد، توانایی انجام کارها را ندارد یا ترجیح می‌دهد آنها را انجام ندهد. وسواس فکری ممکن است در زمینه‌های مختلفی خود را نشان بدهد که رایج‌ترین آنها، وسواس فکری در زمینه کاری و شغلی و در زمینه ارتباطات خانوادگی است!

ریشه وسواس فکری

بر اساس پژوهش‌های انجام شده، باید گفت که ریشه وسواس فکری یک عامل واحد نیست؛ بلکه عوامل زیادی در ارتباط با یکدیگر باعث شکل‌گیری و پیشرفت آن می‌شوند. بر اساس اطلاعات موجود، ریشه وسواس فکری به‌ احتمال زیاد ترکیبی از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و روانشناختی است.

• عوامل ژنتیکی: تحقیقات نشان داده‌اند که وسواس فکری در خانواده‌ها از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. اگر یک فرد در خانواده دچار وسواس فکری باشد، سایر اعضای خانواده نیز ممکن است به این اختلال دچار شوند. البته باید در نظر داشته باشیم که تربیت و زندگی با والدین مبتلا به وسواس فکری نیز می‌تواند عامل تأثیرگذار دیگری در کنار ژنتیک باشد.
• عوامل بیولوژیکی: تأثیر عوامل بیولوژیکی بر شکل‌گیری و تشدید وسواس فکری، مستقیم است. به این معنا که برخی از تغییرات، مثلاً کمبود هورمون سروتونین، مستقیماً بر تشدید وسواس فکری تأثیر دارد. این کمبود می‌تواند بر اساس عوامل ژنتیکی یا محیطی ایجاد شود که درهرصورت، مستقیماً و تقریباً بلافاصله منجر به تشدید وسواس می‌شود.

نکته: مثال ذکر شده به همراه عوامل بیولوژیکی دیگر، با چرخه‌های زیستی بدن زنان احتمال بیشتری برای اتفاق‌افتادن دارند. تفاوت جنسیتی در ابتلا به اختلالات وسواسی نشان می‌دهد که از هر 18 مبتلا به وسواس، 17 نفر از آنها خانم هستند.

• عوامل روانشناختی: برخی از رفتارها، باورها، یا رویدادهای زندگی ممکن است وسواس فکری را تشدید کنند. به عنوان مثال، افراد مذهبی بعد از مواجهه با آسیب‌های اجتماعی (چه به عنوان پدیدآورنده چه به عنوان قربانی) به‌ احتمال بیشتری وسواس را تجربه می‌کنند.

عوامل تشدیدکننده وسواس فکری

در کنار ریشه وسواس فکری، عواملی هستند که می‌توانند شدت آن را تشدید کنند. پس از بررسی ریشه وسواس فکری، ضرری ندارد که این عوامل را نیز بررسی کنیم. توجه داشته باشید که این عوامل، زمینه‌ساز یا شروع‌کننده وسواس فکری نیستند.

• استرس: فرد مبتلا به وسواس فکری در واکنش به استرس، معمولاً افزایش علائم و شدت وسواس فکری را تجربه می‌کند.
• تغییرات زندگی: تغییرات بزرگ در زندگی، مانند ازدواج، طلاق، تغییر شغل یا ازدست‌دادن یک نفر عزیز، وسواس فکری را تشدید می‌کند.
• بیماری‌های جسمی: برخی بیماری‌های جسمی، مانند هورمون‌های نامتعادل یا مشکلات متابولیسم، ممکن است وسواس فکری را تشدید کنند.

بهترین نحوه مقابله با وسواس فکری

 تجربه وسواس فکری می‌تواند یکی از سخت‌ترین تجربیات هر فردی در زندگی باشد. افکار مزاحم و ناخواسته، به طور مداوم فرد را آزار داده و فرد باور دارد راه فراری از آنها وجود ندارد. این تجربه سخت و تلخ، می‌تواند منجر به تغییرات خلقی نیز شده و زمینه‌ساز اختلالات اضطرابی یا افسردگی شود. شکی نیست که مقابله با وسواس فکری می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما راه‌های مؤثری وجود دارد که می‌توانند کمک کنند.

1. درمان روانشناختی: درمان‌های روانشناختی، مانند درمان شناختی – رفتاری می‌توانند به فرد کمک کنند تا با افکار وسواسی خود مقابله کند.
2. داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی: در صورت حاد بودن وضعیت، روانپزشک ممکن است با تجویز داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی علائم را کنترل کند. این داروها معمولاً به‌صورت دوره‌ای و با فاصله استفاده می‌شوند.
3. تکنیک‌های آرامش‌بخش: تکنیک‌های آرامش‌بخش، مانند تنفس عمیق، یوگا یا مدیتیشن، می‌توانند به فرد کمک کنند تا استرس و نگرانی خود را کنترل کند. در استفاده از تکنیک‌های آرامش بخش باید توجه داشته باشید که در صورت نامؤثر بودن آنها، اصرار بر استفاده از آن‌ها می‌تواند علائم را تشدید کند.

کلام آخر

وسواس فکری یک اختلال روانشناختی است که می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد. با این حال، با درک بهتر از ریشه وسواس فکری و استفاده از راه‌های مناسب برای مقابله با آن، افراد می‌توانند به کنترل بهتر این اختلال برسند.

منابع:

what is obsessive compulsive disorder – john hopkins medicine

what causes OCD – OCDUK

loop of wrongness, ocd – michigan medicine