استرس از دست دادن عزیزان در برخی سنین به طور طبیعی افزایش می‌یابد اما همزمانی با برخی عوامل باعث تشدید آن می‌شود. برخی از این عوامل شامل موارد زیر می‌شود:
- تجربه تروماتیک
- وجود اختلالات زمینه‌ای
- بیماری یا جراحت عزیزان
- مرگ نزدیکان
این استرس با اهمیت دادن به سلامت روان و مقابله با استرس و اضطراب می‌تواند رفع شود. مفیدترین راهکارها شامل این موارد می‌شود:
- آگاهی از نگرانی‌ها با مهارت ذهن آگاهی و مقابله با آن
- صحبت کردن درباره افکار نگران کننده خود
- استقلال از نزدیکان و کاهش وابستگی نسبت به آنها
- کمک گرفتن از مهارت‌های مقابله‌ای مثل مدیتیشن
- کمک گرفتن از متخصصین سلامت روان
ترس از دست دادن عزیزان چیست؟
نگرانی از دوری یا از دست دادن عزیزان یک نگرانی طبیعی و معمولی برای انسان به عنوان یک موجود اجتماعی است. بخش‌های مختلفی از زندگی ما به اشکال مختلف با عزیزانمان درهم تنیده است و از دست دادن آنها به شکل‌های مختلفی بر زندگی ما تاثیر منفی می‌گذارد. همه افراد در طول زندگی خود تا حدودی با استرس از دست دادن عزیزان مواجه می‌شوند.
ترس از دست دادن عزیزان گاهی می‌تواند به شکل یک فوبیا و ترس شدید همراه با افکار غیرمنطقی یا تصاویر ذهنی ناراحت کننده باشد که درباره آسیب دیدن یا مرگ خود یا یک عزیز است. این ترس شدید می‌تواند زندگی روزانه و کارایی فرد در جوانب مختلف زندگی را تحت تاثیر قرار داده و مشکلاتی ایجاد کند. این فوبیا با نام تاناتوفوبیا شناخته می‌شود که به استرس و ترس مردن یا مرگ عزیزان اشاره دارد.
منبع اولیه استرس از دست دادن عزیزان با علم به فانی بودن انسان‌ها است. برای مثال کودکانی که در جریان مرگ نزدیکان یا آشنایان قرار می‌گیرند، به احتمال خیلی بیشتری استرس از دست دادن عزیزان را از خود نشان می‌دهند.
بیشتر بخوانید:
انواع ترس از دست دادن عزیزان
استرس از دست دادن عزیزان همیشه به شکل فوبیا ظهور پیدا نمی‌کند. همانطور که می‌دانیم، استرس به شکل‌های مختلفی برای ما فایده دارد و یکی از فواید استرس از دست دادن عزیزان، ارزیابی مجدد ارزش‌های زندگی است. برای مثال افرادی که بحران میانسالی را پشت سر می‌گذارند، معمولا با این استرس مواجه می‌شوند و بعد از ارزیابی مجدد ارزش‌های زندگی، میل بیشتری به وقت گذرانی با عزیزان خود پیدا می‌کنند. ترس از دست دادن برای قدردانی از اهمیت حضور عزیزان در زندگی ضروری نیست، اما می‌تواند آن را پررنگ‌تر کند.
برای تفکیک استرس سالم و ناسالم درباره از دست دادن عزیزان، باید به دو نکته توجه کنید؛ حجم درگیری ذهنی و مدت زمان آن.
اتفاقات مختلف می‌توانند باعث پیدایش این ترس شوند و تفکیک استرس سالم و ناسالم اهمیت زیادی در این زمینه دارد. استرس طبیعی و مفید درباره مرگ عزیزان 1- دلیل مشخص دارد 2- شامل اضطراب و ناراحتی می‌شود 3- بیشتر از یک الی دو هفته طول نمی‌کشد.
از طرف مقابل، استرس ناسالم و مضر درباره از دست دادن عزیزان علاوه بر اینکه می‌تواند بی دلیل ظاهر شود، برای طولانی مدت باقی می‌ماند، 1- علائم اضطراب شدید بروز پیدا می‌کنند 2- وسواس فکری درباره افکار و تصاویر ذهنی به وجود می‌آید و 3- علائم وسواسی جبری قابل مشاهده خواهند بود.
برای اطلاعات بیشتر می‌توانید این دو مقاله را مطالعه کنید:
نشانه‌های فوبیای از دست دادن عزیزان
افرادی که با نوع مزمن استرس از دست دادن عزیزان درگیر هستند، علائمی از اضطراب، وسواس فکری و دردهای روان‌تنی را تجربه می‌کنند. رایج‌ترین علائم شامل موارد زیر می‌شود:
- افزایش شدید افکار غیرمنطقی (مرتبط و غیرمرتبط با از دست دادن عزیزان)
- افزایش شدید احساس ترس (مرتبط و غیرمرتبط)
- تعرق، تپش قلب، مشکلات گوارشی و گرفتگی عضلانی
- اختلالات خواب
- تغییر الگوی تغذیه (ساعات یا حجم غذا خوردن)
- حملات عصبی مکرر
این علائم، تنها علامت‌های استرس از دست دادن عزیزان نیستند؛ اما بسیار دیگری از علائم در افراد مختلف مشترک نیستند. برخی از این علائم شامل موارد زیر می‌شود:
- رفتارهای جبری (رفتارهای ناشی از OCD)
- ترس مفرط از تنهایی
- احساس سردرگمی هویت (وابستگی شدید به اطرافیان)
- تنگی نفس
- حالت تهوع
چرا استرس از دست دادن عزیزان ایجاد می‌شود؟
وجود نگرانی درباره از دست دادن عزیزان کاملا طبیعی است. این نگرانی در سنین 5 الی 8، 12 الی 15 و حدود 40 سالگی بیشتر از بقیه دوران زندگی وجود دارد؛ اما عوامل دیگری هستند که این نگرانی طبیعی را تشدید می‌کنند. در ادامه این عوامل را بررسی می‌کنیم.
- ژنتیک: اضطراب و وسواس فکری می‌توانند ریشه ژنتیکی داشته باشند و از والدین به فرزند منتقل شده باشند. با این وجود ژنتیک به تنهایی قادر به تشدید علائم نیست اما احتمال بیشتری برای درگیری با وسواس فکری از دست دادن عزیزان ایجاد می‌کند.
- تجربه تروماتیک: تجربه اتفاقات ناگوار که احتمال مرگ عزیزان را ایجاد می‌کند، می‌تواند به عنوان جرقه‌ای، استرس از دست دادن عزیزان را تشدید کند. برای مثال تصادف رانندگی می‌تواند باعث نگرانی درباره سلامت عزیزان وقتی در حال رانندگی هستند شود.
- مرگ عزیزان: مرگ یکی از نزدیکان می‌تواند استرس از دست دادن عزیزان را تشدید کند.
- باورهای مذهبی: برخی باورهای مذهبی می‌تواند ترس از دست دادن عزیزان را تشدید کرده یا آنها را ایجاد کنند. برای مثال بودایی‌ها باور دارند که مرگ پایان زندگی نیست و فرد در قالب فرد یا موجود دیگری به جهان برمی‌گردد. شنیدن این باور توسط یک فرزند می‌تواند ترس از دست دادن پدر و مادر را ایجاد کند.
- بیماری یا جراحت: وجود بیماری یا جراحت در عزیزان باعث می‌شود تا احتمال مرگ آنها بیشتر شود. حتی اگر این بیماری یا جراحت بسیار خفیف باشد، این ترس می‌تواند تشدید شود.
- نگرانی‌های وجودی: با افزایش سن، فرد شروع به مرور زندگی خود کرده و ارزش‌های زندگی خود را ارزیابی می‌کند؛ در صورتی که ارزش‌های زندگی وی در راستای نیازهای وجودی نباشند، نگرانی‌های وجودی می‌توانند ترس از دست دادن عزیزان را ایجاد کنند.
- اختلالات زمینه‌ای: وجود اختلالات زمینه‌ای مرتبط مثل اختلالات اضطرابی، وسواس فکری، استرس مزمن، افسردگی و پارانویا می‌تواند منجر به ایجاد این ترس شود.
بیشتر بخوانید:
روش‌های کاهش استرس از دست دادن عزیزان چیست؟
ترس از دست دادن عزیزان می‌تواند به میزان قابل توجهی مهارت‌های شناختی و کارایی فرد در وظایف روزمره را تحت تاثیر قرار دهد. این استرس بیشتر از همه بر فرد درگیر تاثیر می‌گذارد اما می‌تواند بر اطرافیان نیز تاثیرات منفی داشته باشد. در ادامه نکاتی برای رفع استرس از دست دادن عزیزان را بررسی می‌کنیم که فرد می‌تواند به تنهایی یا با کمک عزیزان خود از آنها بهره ببرد.
1_ لیستی از نگرانی‌های خود بنویسید
اضطراب احساس قدرتمندی است و می‌تواند تا میزان زیادی کنترل زندگی و افکار را از فرد بگیرد. بسیاری از افرادی که دچار اضطراب شدید هستند، دقیقا نمی‌دانند که چه چیزهایی آنها را اذیت می‌کند. با وجود اینکه شاید دسترسی به منبع تمامی نگرانی‌ها ممکن نباشد، تهیه یک لیست از همه نگرانی‌ها کمک می‌کند تا فرد دید بهتری نسبت به شرایط داشته باشد و به نوعی از بالا به ماجرا نگاه کند.
2_ ذهن آگاهی را تمرین کنید
ذهن آگاهی یک مهارت روانشناختی است که به فرد اجازه می‌دهد در زمان حال حضور داشته باشد. ذهن آگاهی به زبان ساده یعنی تلاش کنیم تا محتوای افکار و ذهن خود را تحلیل کنیم. بسیاری از اوقات افکار ما شبیه به زنجیره‌ای از کلمات یا تصاویر در ذهنمان شناور هستند و پریدن از فکری به فکر دیگر از کنترل ما خارج است. ذهن آگاهی به ما کمک می‌کند تا جلوی پریدن به افکار ناسالم را بگیریم.
3_ درباره افکار خود صحبت کنید
انتظارات ذهنی یا باورهایی که درباره افراد و اتفاقات داریم، کمک زیادی در زندگی روزمره به ما می‌کنند. این انتظارات امکان پیش‌بینی مشکلات یا اتفاقات را به ما می‌دهند؛ اما فردی که با وسواس فکری و اضطراب درگیر است، باورهای ذهنی صحیحی نسبت به ماجرا نخواهد داشت. ساده‌ترین راه جلوگیری از این مشکل، صحبت کردن درباره افکار و ذهنیت‌ها با افراد است.
نکته: اگر بتوانید افکار خود را با یک روانشناس و فرد متخصص در میان بگذارید، تأثیرگذاری بیشتری خواهد داشت؛ زیرا می‌توانید راهکارهای تخصصی دریافت کنید و علاوه بر خالی کردن ذهن از افکار منفی، راه‌هایی برای مقابله با این ترس بیابید. امروزه خدمات مشاوره آنلاین روانشناسی به راحتی در دسترس هستند و به این صورت پیگیری جلسات درمان راحت‌تر خواهد بود.
4_ کنترل نکنید
کنترل به عنوان یک مفهوم روانشناختی به معنای توانایی پیش‌بینی و جلوگیری از اتفاقات است. این مفهوم در ذهن افراد وجود دارد و ارتباطی با کنترل مستقیم شرایط ندارد. وقتی فرد به صورت مکرر در شرایطی قرار می‌گیرد که توانایی کنترل اتفاقات را ندارد، تحت استرس و اضطراب شدید قرار می‌گیرد. رهایی از این اضطراب می‌تواند زمان‌بر باشد اما با رها کردن طناب کنترل اتفاقات، ممکن است.
5_ زندگی را بشناسید
زندگی روزمره می‌تواند پر از استرس و اضطراب و مشکلات باشد. مواجهه با استرس و اضطراب در زندگی روزمره می‌تواند لذت را در لحظات شادی از ما بگیرد اما زندگی مجموعه‌ای از لحظات سخت و دشوار و لحظات شاد و لذت‌بخش است. پذیرش این نکته که سختی‌ها گذرا هستند، کمک زیادی به فرد برای مقابله با مشکلات خواهد کرد.
6_ با استرس مقابله کنید
با به‌کارگیری مهارت ذهن آگاهی می‌توانید لحظات و افکاری که باعث تشدید استرس شما می‌شوند را شناسایی کنید. شناسایی این افکار به شما کمک می‌کند تا در صورت مقابله با آنها از سلاح‌های روانشناختی استفاده کنید! راهکارهای زیادی برای کاهش استرس در لحظه وجود دارد که تاثیر آنها از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برای اطلاعات بیشتر مقاله کاهش استرس را مطالعه کنید.
بیشتر بخوانید:
7_ زنجیر وابستگی را رها کنید
همانطور که قبلا اشاره کردیم، افرادی که با استرس از دست دادن عزیزان دست و پنجه نرم می‌کنند، خواسته یا ناخواسته وابستگی شدیدی به عزیزان خود پیدا می‌کنند تا جایی که امکان تعریف یا توصیف هویت خود بدون عزیزانشان را ندارند.
رهایی از این وابستگی و کشف هویت خود همراه با برنامه‌هایی برای اهداف شخصی، به شما کمک می‌کند تا استقلال عاطفی از دست داده خود را احیا کنید. توجه داشته باشید که رها کردن وابستگی به معنای رها کردن عزیزان یا دوری از آنها نیست؛ بلکه استقلال از آنها است.
8_ از باورهای مذهبی یا مدیتیشن کمک بگیرید
باورهای مذهبی می‌توانند ترس از دست دادن عزیزان را تشدید کرده یا آنها را سرکوب کنند. مطالعات روانشناختی نشان می‌دهند افراد مذهبی به میزان قابل توجهی با استرس و اضطراب کمتری مواجه می‌شوند. میزان قابل توجهی از این تاثیر ناشی از دعا کردن است که به عنوان نوعی مدیتیشن شناخته می‌شود. بنابراین حتی اگر باورهای مذهبی شما قدرتمند نیستند، می‌توانید با کمک گرفتن از مراقبه و مدیتیشن به کاهش استرس خود کمک کنید.
9_ والایش کنید!
والایش یکی از مکانیزم‌های روانی معرفی شده توسط فروید است. کارکرد این مکانیزم دفاعی به این صورت است که در صورت مواجهه با احساسات منفی، فرد آنها را در جای دیگری و به شکل دیگری تخلیه می‌کند و به این نوع از آن استفاده بهینه می‌کند. این مکانیزم دفاعی به عنوان مفیدترین مکانیزم شناخته می‌شود.
استفاده از والایش در مواجهه با استرس از دست دادن عزیزان می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد. برای مثال شما می‌توانید در مواجهه با نگرانی شدید درباره عزیز خود، به جای تلاش برای امن نگه داشتن وی، با ابراز علاقه و عشق، احساسات خود را بروز دهید.
کلام آخر
استرس از دست دادن عزیزان یک ترس و نگرانی طبیعی‌ای است که افراد زیادی در طول زندگی خود آن را تجربه می‌کنند. این نگرانی طبیعی در کنار برخی عوامل تشدید می‌شود و می‌تواند در وظایف و کارهای روزمره فرد اخلال ایجاد کنند. مقابله با آن، با کمک گرفتن از مهارت‌های مقابله‌ای ممکن خواهد بود.
در صورت نیاز به کمک بیشتر می‌توانید از طریق پلتفرم پل با بهترین متخصصین سلامت روان کشور در ارتباط باشید و از خدمات مشاوره آنلاین اضطراب بهره ببرید.
منابع:
