آیا کودکان نیز دچار اختلال خواب می‌شوند؟ نشانه‌های اختلال خواب در کودکان چیست؟ اختلال خواب در کودکان چطور باید درمان شود؟ همه این موارد به اضافه انواع اختلالات خواب در کودکان در این مقاله بررسی می‌شود.
اختلال خواب چیست؟
اختلال خواب در کودکان شامل مشکلاتی است که به خواب رفتن، بیدار شدن از خواب و خواب باکیفیت را با مشکل روبرو می‌کند. این کودکان معمولا خواب کافی ندارند یا اینکه ساعت‌های طولانی را در خواب به سر می‌برند. اختلال خواب در سنین پایین، کودکان را با مشکلات زیادی در مدرسه روبرو می‌کند، مثل مشکل در تمرکز، یادگیری، حافظه و دقت پایین. علاوه بر این روی رفتارها آنها تاثیر منفی می‌گذارد. اختلال خواب در بچه‌ها خود را به شکل بیش‌فعالی، تحریک‌پذیری و بدخلقی نشان می‌دهد. این اختلالات خواب شامل انواع زیر است:
- بی‌خوابی
- آپنه خواب انسدادی
- آپنه خواب مرکزی
- پاراسومنیا
- اختلال در ریتم شبانه‌روزی مغز
- سندروم پای بی‌قرار
- اختلال حرکت دوره‌ای اندام
- اختلال حرکتی ریتمیک
توجه داشته باشید که اختلال خواب، به عنوان یک اختلال روانشناختی در کودکان وجود ندارد و تمامی مشکلات ذکر شده، با زمینه پزشکی ظهور پیدا می کنند.
علائم اختلال خواب در کودکان نوپا (کمتر از 2 سال)
اختلال خواب در کودکان نوپا نسبتا شایع است. علت این امر می‌تواند عفونت گوش، وضعیت فیزیولوژیکی یا نداشتن روتین خواب مناسب باشد. اگر کودک شما علائم یا نشانه‌های زیر را دارد بهتر است به متخصص کودک اطلاع دهید و سریعا مشکل را برطرف کنید:
- کودک شما حین خواب خروپف می‌کند. این خروپف یا بی وقفه است یا تنگی نفس همراه است.
- نفس کشیدن (دم و بازدم) برای کودک شما سخت است.
- خوابیدن در حالت بدنی غیرمعمول و بی‌قراری یا تحرک زیاد حین خواب
- بی‌خوابی و امتناع از چرت زدن در طول روز یا بروز رفتارهای غیرطبیعی در کودک
- شب ادراری و خیس شدن تشک کودک
- رفتارهای غیرطبیعی هنگام به خواب رفتن یا بیدارشدن
علائم مشکلات خواب در کودکان
اگر فرزند شما هر یک از علائم اختلال خواب در کودکان را نشان می‌دهد سریعا به متخصص مراجعه کنید. این علائم شامل موارد زیر است:
- خروپف کردن
- توقف تنفس یا نفس نفس زدن کودک حین خواب
- مشکل در به خواب رفتن با وجود خستگی و خواب‌آلودگی
- مشکل در خواب ماندن کودک و بیداری‌های مکرر تا هنگام صبح
- عملکرد ضعیف کودک در طول روز (بدون دلیل خاصی)
- دیدن کابوس‌های وحشتناک یا راه‌رفتن کودک در خواب
- فشار دادن دندان‌ها به هم
- شب ادراری در کودک
- بی‌قراری و تحرک زیاد در خواب
- لکد زدن غیرارادی یا حرکت دست‌ها هنگام خواب
- مشکل در بیدار شدن از خواب
علت اختلال خواب در کودکان
۱. آپنه انسدادی خواب (OSA)
نوعی اختلال خواب است که در خواب خود را نشان می‌دهد و فرد را دچار نفس نفس و خروپف می‌کند. علت آن ممکن است چاقی یا بزرگ‌شدن لوزه‌ها باشد. این اختلال همچنین در کودکان مبتلا به سندروم داون، کودکان با ناهنجاری جمجمه، کاهش تون عضلانی نیز دیده می‌شود.
۲. بی‌خوابی
منظور از بی‌خوابی یا Insomnia مشکل در به خواب رفتن یا خوابیدن است. بی‌خوابی ممکن است به علت سندروم پای بی‌قرار یا آپنه خواب ایجاد شود. برای درمان آن معمولا یک روتین خواب منظم مخصوص کودک در نظر گرفته می‌شود و والدین باید به آن پایبند باشند. همچنین تغییر نحوه خوابیدن، تغییر رفتارها و یادگیری می‌تواند کمک بزرگی کند.
۳. آپنه مرکزی
فرمان تنفس به عهده بخشی از مغز است. افراد و کودکان مبتلا به آپنه خواب در این بخش از مغز دچار مشکل هستند. این بخش از تنفس در کودکان نابالغ است و همین امر می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند.
۴. هیپوونتیلاسیون یا افسردگی تنفسی
به معنی تنفس یا تهویه ناکافی در شب است. این اختلال می‌تواند منجر به تغییر غیرطبیعی سطح گاز خون (اکسیژن و کربن‌دی‌اکسید) شود. این اختلال در کودکان، منجر به افزایش وزن و دیستروفی عضلانی می‌شود.
۵. اختلال ریتم چرخه خواب و بیداری
وقتی کودکان چند دفعه متوالی در ساعات نامنظم بخوابند، ریتم شب و روز در ذهن آنها به هم می‌ریزد. به این ترتیب دیر به رختخواب می‌روند و دیر از خواب بیدار می‌شوند.
۶. پاراسومنیا
مجموعه‌ای از رفتارها و حرکات غیرمعمول هستند که فرد قبل، حین و پس از خواب تجربه می‌کند. این رفتارها در کودکان شامل راه رفتن در خواب، تحریکات گیج‌کننده و وحشت شبانه است.
۷. اختلال حرکتی ریتمیک
این اختلال خود را به شکل حرکات مداوم مثل چند بار کوبیدن سر یا تاب دادن بدن انجام می‌شود. معمولا خطرناک نیست و باعث به خواب رفتن کودک یا نوزاد می‌شود.
۸. سندروم پای بی‌قرار
این اختلال موجب تمایل شدید به حرکت پاها یا ضربه با پاها است. معمولا به دلیل کمبود هورمون دوپامین و آهن در بدن اتفاق می‌افتد. این مشکل حاد نیست و گاهی به صورت ژنتیکی دیده می‌شود.
۹. اختلال حرکت دوره‌ای
این اختلال موجب کشش مکرر عضلات به خصوص در پا می‌شود. می‌تواند خواب را مختل کند و موجب خواب‌آلودگی روزانه شود.
بیشتر بخوانید:
توصیه‌هایی برای بهبود خواب کودک
- یک ساعت خواب ثابت برای کودک خود در نظر بگیرید. اجازه ندهید کودکان در آخر هفته‌ها تا دیر وقت بخوابند. ساعت خواب و بیداری حداکثر باید یک تا یک و نیم ساعت جابجا شوند.
- یک روتین قبل از خواب داشته باشید. مثلا قبل از خواب چند صفحه داستان بخوانید یا یک دوش آب کرم برای کودکتان آماده کنید.
- تا 6 ساعت قبل از خواب هیچ نوشیدنی یا غذای کافئین‌دار یا بیش از حد شیرین در اختیار کودکان قرار ندهید.
- از دمای مناسب اتاق، میزان نور اتاق و راحتی آن اطمینان حاصل کنید.
- مطمئن شوید میزان سروصدای منزل در کم‌ترین میزان ممکن است.
- قبل از خواب غذای سنگین و چرب به کودکان ندهید.
- فعالیت‌های هیجانی و پرتحرک را قبل از نزدیکی ساعت خواب انجام ندهید.
- یک ساعت قبل از خواب، تمامی فعالیت‌های مرتبط با کامپیوتر، لپ‌تاپ، رادیو و آلات موسیقی را قدغن کنید.
- نوزادها و کودکان وقتی خسته به نظر می‌رسند باید به تخت خواب روند. بهتر است هنگامی که خوابشان می‌برد در آغوش شما یا در اتاقی دیگر نباشند. برای به خواب رفتن آنها، کنار آنها دراز نکشید.
- اگر نیاز به راهنمایی دقیق و تخصصی دارید، حتما با متخصص اطفال مشورت کنید.
تشخیص اختلال خواب در کودکان
اختلال خواب در کودکان علل متنوعی دارد. برای تشخیص قطعی و تخصصی، متخصص اطفال درباره عادت‌های خواب و بیداری، سابقه بیماری خانواده و همچنین علائم و نشانه‌های کودک سوالاتی می‌پرسد. ممکن است پزشک از شما بخواهد برای چند هفته متوالی ساعات خواب و بیداری و علائم را ثبت کنید. پس از بررسی این موارد و معاینه جامع فیزیکی پزشک تشخیص خود را اعلام می‌کند.
در برخی موارد نیاز به بررسی تخصصی است. در این حالت، فعالیت عضلانی کودک حین خواب، ضربان قلب، تنفس و قفسه سینه او بررسی می‌شوند. بدین منظور، سنسورهایی روی سر، قفسه سینه، نزدیک چشم و چانه کودک قرار می‌گیرد. در این مطالعه، کودک با داستان، ویدئو یا هر وسیله دیگری سرگرم می‌شود تا به خواب برود و مطالعه آغاز شود. در موارد معدودی نیاز به این مراحل است و پزشک پس از بررسی اولیه مشکل را می‌یابد.
درمان اختلالات خواب اطفال
درمان اختلال خواب در کودکان چگونه انجام می‌شود؟ پس از معاینه کودک و بررسی تمام عوامل دخیل، نوبت به درمان می‌رسد. برای درمان نیاز به دارو، تغییر عادات خواب یا جراحی بهبود تنفس است. همچنین برخی استراتژی‌های درمان شناختی هم می‌توانند استفاده شوند. در برخی موارد نیاز به دستگاهی برای بهیود تنفس و کیفیت خواب است. دستگاهی مثل CPAP، چنین کاربردی دارد. این دستگاه، جریان هوایی با فشار مثبت را برای درمان آپنه از طریق دهان به سیستم تنفسی کودک وارد می‌کند.
کلام آخر
اختلال خواب در کودکان ممکن است به شکل مشکل در خواب، رفتارهای غیرعادی یا مشکلات فیزیکی بروز یابد. این مشکلات هم در زندگی روزمره کودک و مادر و هم کیفیت خواب تاثیر می‌گذارند. اگر احساس می‌کنید کودک شما خواب راحتی ندارد یا پس از بیداری انرژی کافی ندارد حتما به متخصص اطفال مراجعه کنید و علائم را به او گزارش دهید.
منابع:
۶ پاسخ
سلام وقتتون بخیر
شب ادراری رو چه جوری میشه درمان کرد؟ پسر من ۴ سالشه و شب ادراری داره.
سلام مهسا جان
شب ادراری در کودکان در سن ۴ سالگی میتونه طبیعی باشه و با افزایش سن برطرف بشه. اما برای رفع نگرانیتون میتونید به متخصص اطفال هم مراجعه کنید. شب‌ها نگذارید فرزندتون مایعات بیش از حد مصرف کنه. بین شب هم ساعت کوک کنید و در زمان‌های مشخصی برای رفتن به سرویس بهداشتی همراهیش کنید. (که به این روش آموزش شرطی سازی گفته میشه.)
اختلال خواب در کودکان بیش فعال دیگه چه نشانه‌هایی داره؟ نمیدونم فرزندم بیش فعال محسوب میشه یا نه. بعضی از علائم رو داره و بعضی دیگه رو نه.
سلام فرزانه جان
برای تشخیص دقیق باید به روانشناس، روان پزشک و یا متخصص اطفال مراجعه کنید. دو مورد از مهم‌ترین علائم بیش فعالی، بی‌توجهی و تکانشگری هست.
سلام وقتتون بخیر
دختر من سه سالشه و شب‌ها خیلی اذیت میکنه برای خوابیدن. تا ساعت یک و دو بیداره و صبح میخواد تا ۱۱ بخوابه. آیا این جزو دسته‌های اختلال خواب محسوب میشه؟
سلام عارفه جان
در مورد پنجم درباره این مشکل صحبت کردیم. ممکنه فرزندتون اختلال ریتم چرخه‌ی خواب و بیداری داشته باشه. باید سعی کنید ساعت خوابش رو تنظیم کنید. از راه‌حل‌هایی که در بخش بهبود کیفیت خواب کودک گفته شده کمک بگیرید. یا اگر مشکل جدی هست از روانشناس مخصوص کودکان راهنمایی بخواید.