استرس ترس از مرگ می‌تواند فعالیت‌های روزانه ما را تحت تاثیر قرار دهد. رایج‌ترین دلایل بروز این ترس شامل موارد زیر می‌شود:
- تجربه تروماتیک که خطر مرگ را ایجاد می‌کند
- از دست دادن عزیزان
- آسیب دیدن عزیزان
- تغییرات بیولوژی بدن
- تجربیات زندگی
- ویژگی‌های شخصیتی
- باورهای مذهبی
- فرهنگ
- عوامل ژنتیکی
این ترس با کمک روان‌درمانی قابل درمان است. مسیر درمان این فوبیا با رویکرد شناخت رفتار درمانی شامل موارد زیر می‌شود:
- شناسایی نشانه‌های مرتبط و غیرمرتبط با ترس از مرگ
- شناسایی مسیر و دلیل ایجاد ترس از مرگ در فرد
- کسب اطلاعات بیشتر درباره مرگ
- توجه به اطلاعات متفاوت از باورهای فرد
- مواجهه با مرگ
- شکل دادن و استحکام باورهای فرد درباره مرگ
- انجام فعالیت‌های مرتبط به مرگ برای کاهش ترس
- ساختن اهداف، ارزش و معنا در زندگی
- برنامه‌ریزی بلندمدت برای دنبال کردن اهداف و ارزش‌ها
برای اطلاعات بیشتر بخوانید:
ترس از مرگ تا چه اندازه منطقی و تا چه حدی غیرمنطقی محسوب می‌شود؟
نگرانی و ترس از مرگ بخشی طبیعی از زندگی و همیشه همراه ما است. این ترس اولین بار در 7 الی 9 ماهگی در نوزادان انسان دیده می‌شود. دلیل ظهور این ترس در این دوران که با تلاش فعالانه کودک برای جلوگیری از آسیب دیده می‌شود، رشد بخشی از مغز به نام هیپوکامپ است. این بخش از مغز از تفاوت‌های انسان با موجودات مشابه شامل پریمات‌ها است.
این ترس به نوزاد انسان کمک می‌کند تا از خطرات دوری کرده و تا جای ممکن از آسیب جلوگیری کند. هیپوکامپ از معدود بخش‌های بدن است که بعد از تولد رشد کرده و رشد چشمگیر آن تا 16 الی 18 ماهگی افزایش می‌یابد.
ترس از مرگ یا آسیب دیدن عزیزان به میزان قابل توجهی در کودکان دیده می‌شود. این ترس به مرور زمان و با کسب تجربیات بیشتر جنبه کاربردی‌تری به خود می‌گیرد و به نوعی منطقی‌تر می‌شود. از آنجایی که هدف این ترس، جلوگیری از آسیب جسمی است، می‌توان گفت تا جایی که ترس فرد در جهت جلوگیری از آسیب باشد، منطقی به حساب می‌آید. از طرف دیگر زاویه دید افراد نسبت به مسائل مختلف متفاوت است و مشخص کردن این خط دشوار خواهد بود.
ترس از مرگ در دنیای روانشناسی شامل دو مفهوم کلی می‌شود: 1- تاناتوفوبیا؛ ترس از مرگ و آسیب دیدن عزیزان 2-ترس از مرگ و بی‌معنا بودن زندگی.
مورد اول یک فوبیا و اختلال روانشناختی است که علائم و نشانه‌های مشخصی دارد، روش درمان آن مشخص است و از خانواده اختلالات اضطرابی است. مورد دوم یک زاویه دید فلسفی نسبت به اهداف، معنای زندگی و لذت زندگی است که روانشناسی اگزیستانسیال توجه ویژه‌ای به آن دارد.
هر دو مورد آسیب‌های زیادی به سلامت روانی و زندگی روزمره فرد وارد می‌کنند اما تفاوت‌هایی بین آنها وجود دارد. فوبیای مرگ یک اختلال اضطرابی قابل درمان است که ممکن است همزمان با اختلالات دیگر مثل افسردگی یا وسواس فکری رخ دهد، در جوانان رایج‌تر است و ماهیت افکار فرد تا حدود زیادی غیرمنطقی است و حتی گاهی خود فرد از غیرمنطقی بودن مطلع است. از طرف دیگر ترس مرگ از دید اگزیستانسیال ماهیت اضطرابی ندارد و فرد نگران مواجه شدن با ماهیت مطلق مرگ و ناتوانی در مقابله با آن است، در بزرگسالان رایج‌تر است و ماهیت افکار منطقی به نظر می‌رسند.
بیشتر بخوانید:
علائم ترس از مرگ
فارغ از نوع ترس از مرگ، چندین دسته از افکار در فرد درگیر رایج هستند:
- چطور میمیرم؟
- بعد از مرگم چه اتفاقی می‌افتد؟
- مرگم چه تاثیری بر اطرافیان و دنیا خواهد داشت؟
- اگر عزیزانم قبل از من بمیرند چه کنم؟
- ماهیت مرگ چیست؟
این افکار می‌توانند به شکل وسواسی تمرکز فرد را درگیر خود کرده و مشکلاتی ایجاد کنند. این مشکلات تحت عنوان علائم قابل بررسی هستند. مهم‌ترین نشانه‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- بروز حمله عصبی
- افزایش اضطراب عمومی
- سرگیجه یا سردرگمی
- لرز، تعریق و ضعف بدنی
- تپش قلب یا ضربان نامنظم قلب
- حالت تهوع
- شکم درد و مشکلات گوارشی
ترس از مرگ ممکن است همراه با اختلالات روانشناختی دیگر نیز بروز پیدا کند. در این شرایط علائم ترس از مرگ می‌توانند در پس علائم اختلال همزمان پنهان شوند. برای مثال علائم مشابه در بیماران مبتلا به افسردگی، اضطراب عمومی و وسواس فکری نیز مشاهده می‌شود؛ در این شرایط ماهیت علائم اختلال همزمان به سمت مسائل مرتبط به مرگ تمایل پیدا می‌کند و ممکن است نشانه‌هایی مثل کابوس شبانه نیز وجود داشته باشد.
در صورتی که علائم ذکر شده را تجربه میکنید یا با کنترل و مقابله با اضطراب مشکل دارید، می توانید از طریق پلفترم پل از خدمات مشاوره آنلاین اضطراب بهره ببرید.
ترس غیرمنطقی از مرگ به چه دلایلی ایجاد می‌شود؟
ترس از مرگ از سال اول زندگی همراه ما است. این ترس در مواجهه با اتفاقات مختلف ممکن است تحریک شده و مشکلاتی ایجاد کند.
- تجربه تروماتیک که خطر مرگ را ایجاد می‌کند
- از دست دادن عزیزان
- آسیب دیدن عزیزان
با این وجود در بسیاری از موارد ترس غیرمنطقی از مرگ دلیل مشخصی ندارد یا ناشی از مواجهه با اتفاقات هولناک نیست. از طرف دیگر، معمولا ترس از مرگ برای اولین بار در دهه اول زندگی هر فرد بروز پیدا می‌کند. بروز این ترس می‌تواند ناشی از چندین عامل در کنار یکدیگر باشد. برخی از این دلایل احتمالی شامل موارد زیر می‌شود:
4. تغییرات بیولوژی بدن: اولین بروز ترس غیرمنطقی از مرگ در سال‌های اول ابتدایی رخ می‌دهد که همزمان با تغییرات بیولوژیکی شدید بدن و دستیابی فرد به اطلاعات بیشتر درباره مرگ است. این اطلاعات می‌تواند از طریق والدین و نزدیکان یا مدرسه وارد دنیای کودک شود. معمولا در طول زمان و با کسب اطلاعات بیشتر و تغییرات دیگر انسان، این ترس کاهش می‌یابد اما می‌تواند تشدید شود.
5. تجربیات زندگی: علاوه بر تجربه مستقیم مرگ عزیزان یا بروز اتفاق هولناک برای فرد، تجربیات دیگری می‌توانند ترس از مرگ را تشدید کنند. برای مثال رشد نوجوان و استقلال یافتن از والدین سختگیر می‌تواند مواجهه با دنیای واقعی را برای فرد ترسناک کرده و باعث تشدید ترس از مرگ شود.
6. ویژگی‌های شخصیتی: ویژگی‌های شخصیتی فرد بر درک وی از دنیای اطراف تاثیر گذاشته و می‌تواند مواجهه با چالش‌ها را دشوارتر کند.
7. باورهای مذهبی: باورهای مذهبی سرسختانه درباره زندگی بعد از مرگ یا هدف از زندگی به عنوان عامل مهمی در ترس از مرگ شناخته می‌شوند. این باورها تاثیر زیادی بر سبک زندگی فرد دارند و تا حدود زیادی واکنش فرد به اتفاقات مختلف را دیکته می‌کنند.
8. فرهنگ: علاوه بر باورهای مذهبی و آموخته‌های والدین، جامعه به عنوان محیط زندگی فرد شامل ایده‌ها و باورهایی درباره مسائل مختلف می‌شود که می‌تواند بر ترس‌های فرد نیز تاثیر بگذارد. برای مثال برخی فرهنگ‌ها مرگ را شروع مجددی برای زندگی ابدی در صلح می‌دانند در حالی که برخی دیگر از فرهنگ‌ها مرگ را شکست در زندگی می‌دانند.
9. عوامل ژنتیکی: ترس از مرگ عامل ژنتیکی مشخصی ندارد اما ژنتیک می‌تواند ارتباط مستقیمی با ابتلا به انواع مختلفی از اختلالات روانشناختی و بیماری‌های پزشکی داشته باشد. این تجربیات در طول زندگی می‌توانند ترس از مرگ را ایجاد کنند.
برای اطلاعات بیشتر مطالعه کنید:
اثرات منفی ترس از مرگ بر زندگی
ترس از مرگ به اشکال مختلفی می‌تواند زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. برخی از این اثرات مستقیم و مشخص هستند اما اثرات غیرمستقیمی نیز وجود دارند. این اثرات می‌توانند شامل موارد زیر شوند:
- ابتلا به اختلالات روانشناختی
- ابتلا به بیماری‌های پزشکی به دلیل استرس مزمن
- احتیاط بیش از حد در زندگی
- درگیری با فوبیاهای دیگر مثل ترس از آب، ترس از محیط های بسته و …
- دوری جویی از افراد
- ناتوانی در تصمیم‌های مهم زندگی
چگونه ترس از مرگ را کنترل کنیم؟
سطح اضطراب در فرد تاثیر مستقمی بر ترس از مرگ دارد و ترس از مرگ می‌تواند اضطراب را تشدید کند. این چرخه معیوب با کنترل سطح اضطراب قابل کنترل خواهد بود. سطح اضطراب می‌تواند به دلایل مختلفی افزایش پیدا کند. از طرف دیگر ترس از مرگ به عنوان یک نگرانی اگزیستانسیال، ارتباط مستقیمی با اضطراب ندارد. در هر دو حالت، روان‌درمانی بهترین راه مقابله با ترس از مرگ و اضطراب است. شناخت – رفتار درمانی و روان‌درمانی اگزیستانسیال دو روش ثابت شده و تاثیرگذار برای درمان هستند.
ابرازها و تکنیک‌های روانشناختی در شناخت رفتار درمانی که برای درمان ترس از مرگ استفاده می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
- شناسایی نشانه‌های مرتبط و غیرمرتبط با ترس از مرگ (تفکیک مشکلات روانشناختی موجود)
- شناسایی مسیر و دلیل ایجاد ترس از مرگ در فرد (توجه به اتفاقات یا افکاری که در زمان اولیه بروز علائم وجود داشتند)
- کسب اطلاعات بیشتر درباره مرگ (آموزش درمانی؛ می‌تواند از مسیر علمی یا دینی باشد)
- توجه به اطلاعات متفاوت از باورهای فرد (بازسازی شناختی؛ بررسی باورهای مذهبی یا علمی که با باورهای فرد موافق نیستند)
- مواجهه با مرگ (غرقه‌سازی؛ بررسی منطقی بودن ترس‌های فرد و احتمال‌های موجود)
- شکل دادن و استحکام باورهای فرد درباره مرگ (توجه به باورهای فرد و شناختن باورهای اشتباه یا منفی و تفکیک آنها)
- انجام فعالیت‌های مرتبط به مرگ برای کاهش ترس (با هدف از بین بردن ترس‌های غیرمنطقی و برون‌ریزی احساسی، مثل نوشتن وصیت نامه خیالی یا نامه برای عزیزان در صورت مرگ)
- ساختن اهداف، ارزش و معنا در زندگی (حرکت به سمت تجربه و لذت زندگی به جای ترس از مرگ)
- برنامه‌ریزی بلندمدت برای دنبال کردن اهداف و ارزش‌ها
پروسه و روش‌های ذکر شده در درمان ترس از مرگ با روش شناخت رفتار درمانی با حمایت و همراهی متخصص سلامت روان تاثیر بیشتری خواهد داشت.
بیشتر بخوانید:
درمان دارویی ترس از مرگ
درمان ترس از مرگ از دید برخی متخصصین برای همه افراد جامعه نیاز است. بر اساس باور بسیاری از متخصصین سلامت روان، ترس از مرگ در سطوح مختلفی در همه افراد وجود دارد و فاقد از منطقی یا غیرمنطقی بودن آن، فواید و عوارضی در زندگی روزمره دارد. درمان این ترس و کاهش عوارض تا جای ممکن و بهره بردن از فواید، تاثیر زیادی در زندگی همه افراد دارد و محدود به افراد با فوبیا ترس از مرگ نیست.
از طرف دیگر، بسیاری از متخصصین ترس از مرگ را بخشی طبیعی از زندگی می‌داند که مواجهه با آن نقش پررنگی در رشد و کمال انسان دارد. به همین دلیل درمان دارویی برای ترس از مرگ به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. البته موارد استثنا نیز وجود دارند؛ در صورتی که اضطراب شدید یا اختلال روانشناختی دیگری همزمان با ترس از مرگ وجود داشته باشد، درمان آن برای مقابله با ترس از مرگ ضروری است.
برای دریافت کمک و حمایت تخصصی می توانید از طریق پلتفرم پل با بهترین متخصصین سلامت روان در ارتباط باشید و از خدمات مشاوره آنلاین بهره ببرید.
کلام آخر
ترس از مرگ چالش رایجی در زندگی همه افراد است. این ترس معمولا در دوران کودکی برای اولین بار بروز پیدا می‌کند. ترس از مرگ از دو زاویه قابل بررسی است و بر اساس آن فواید و عوارضی در زندگی ما دارد. برخی عوامل می‌توانند باعث تشدید این ترس شوند و زندگی روزمره را مختل کنند. در این صورت، روان‌درمانی به شکل‌های مختلف می‌تواند در درمان این اختلال اضطرابی به‌کار گرفته شود.
منابع:
