حمله عصبی می‌تواند بنا به دلایل مختلف یا به دلیل اختلالات مختلفی رخ دهد. شناخته‌شده‌ترین اختلال مرتبط با حمله عصبی، اختلال پانیک است. در این مقاله اختلال پانیک و بقیه اختلالاتی که می‌توانند منجر به حمله عصبی شوند را بررسی خواهیم کرد تا تفکیک آنها ممکن باشد. در صورتی که هر کدام از توضیحات انواع حمله پانیک شامل حال شما می‌شد، بهتر است به متخصص سلامت روان مراجعه کنید و از تشخیص یا درمان خانگی پرهیز کنید.
پانیک چیست
اختلال وحشت‌زدگی، پنیک اتک یا اختلال حمله عصبی، به حملات غیرمنتظره عودکننده اطلاق می‌شود که نشانه‌های روانشناختی و جسمی شدیدی بر فرد دارد. مدت‌زمان حملات بیشتر از نیم ساعت نخواهد بود؛ اما شدت حملات معمولاً به‌قدری زیاد است که زندگی روزمره را برای فرد دشوار می‌کند.
منظور از حمله عصبی چیست؟
علاوه بر اختلال پانیک، اختلالات دیگری نیز می‌توانند منجر به حمله عصبی شوند. حمله عصبی به معنای فروپاشی احساسی در برابر فشار عصبی است که می‌تواند در هر شرایطی رخ دهد. نشانه‌ها و علائم در حملات عصبی ناشی از اختلالات مختلف تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند که در ادامه به تفضیل آنها را بررسی خواهیم کرد.
انواع حمله پانیک؛ بررسی تمامی اختلالات درگیر
قبل از بررسی اختلالات روانشناختی و ارتباط آنها با انواع حمله پانیک، باید این نکته را در نظر داشت که برخی بیماری‌های پزشکی مثل آسم، ناهنجاری تیروئید، ناهنجاری کارکردهای مغز و ناراحتی‌های قلبی نیز می‌توانند منجر به حملات عصبی شوند.
۱. اختلال پانیک
شناخته‌شده‌ترین حمله عصبی از انواع حمله پانیک، در افراد درگیر با اختلال پانیک رخ می‌دهد. اختلال حمله عصبی عوامل زمینه‌ای زیادی دارد و مشخص‌کردن دلیل اصلی آن معمولاً دشوار است. با این وجود می‌توان گفت افراد درگیر با استرس و خلق‌وخوی ناسازگار و زمینه ژنتیکی، شانس بیشتری برای درگیری با اختلال پانیک دارند. نشانه‌های اختلال پانیک که آن را از بقیه انواع حمله پانیک تفکیک می‌کند، غیرمنتظره یا بدون دلیل بودن آن است. البته حملات پانیک می‌توانند ناشی از اتفاقات زندگی روزمره باشند، اما معمولاً بدون نشانه قبلی رخ می‌دهند که همین موضوع تحمل آن را برای افراد درگیر دشوار می‌کند.
نشانه قابل‌توجه دیگر اختلال پانیک، ترس از مرگ حین حملات است. حملات عصبی در اختلال پانیک، منجر به تپش قلب بسیار شدید، تعرق و درد خفیف در قفسه سینه می‌شود که آن را شبیه حمله قلبی می‌کند. علاوه بر این، مسخ واقعیت در حین حملات منجر به گسستگی از دنیای اطراف می‌شود. این دو علامت در کنار یکدیگر، باعث می‌شوند تا فرد باور داشته باشد که در حال مرگ است. با این وجود، اختلال پانیک منجر به مرگ نمی‌شود اما درمان آن ضروری است.
۲. فوبی خاص
اختلال فوبی خاص یا فوبیا، به معنای ترس از اتفاقات یا اشیا یا حیوانات می‌شود. این ترس غیرمنطقی معمولاً با یک حادثه ناگوار در گذشته یا با حادثه‌ای که غیرمستقیم زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار داده مرتبط است. دسته‌بندی خاصی برای ترس‌ها در این اختلال وجود ندارد و افراد ممکن است توسط شرایط یا اشیای خاصی این احساس را تجربه کنند. رایج‌ترین ترس‌ها در اختلال فوبی خاص، ترس از فضاهای تنگ، ترس از تاریکی، ترس از دلقک، ترس از حفره و ترس از مایعات لزج است.
نکته مهم درباره فوبی خاص، محدود بودن ترس غیرمنطقی به محرک است. برای مثال فردی که ترس شدید و غیرمنطقی از آسانسور دارد، در هیچ شرایط دیگری این ترس را تجربه نمی‌کند؛ بلکه فقط در مواجهه با آسانسور بسیار وحشت‌زده خواهد شد. با وجود غیرمنطقی بودن این ترس برای افراد دیگر، این احساس درونی در فرد بسیار قدرتمند است.
حمله عصبی در افراد درگیر با فوبی خاص جزو نشانه‌های اصلی و تشخیصی نیست؛ با این وجود، برخی از افراد در صورت مواجهه ناگهانی با محرک ترس خود، ممکن است آن را تجربه کنند. حمله پانیک در اختلال فوبی خاص، شامل افکار منفی و ترس از مرگ نمی‌شود؛ بلکه فرد فقط می‌خواهد از محرک ترس خود دور شود.
۳. اضطراب اجتماعی
اضطراب اجتماعی شامل ترس از مواجهه با افراد ناآشنا و دوری از جمع‌ها می‌شود. این اختلال با تحریک مدار اضطراب باعث می‌شود تا فرد میلی به مراودات اجتماعی نداشته باشد و به‌مرورزمان از جامعه فاصله بگیرد. ترس و اضطراب در اختلال اضطراب اجتماعی محدود به مراودات اجتماعی است؛ اما در بلندمدت می‌تواند منجر به افسردگی نیز شود.
حملات خفیف عصبی، برای افراد با اختلال اضطراب اجتماعی دورازذهن نیست. بسیاری از افراد درگیر با این اختلال، احساس ناراحتی شناختی و تپش قلب و لرزش عضلات در موقعیت‌های اجتماعی را گزارش می‌کنند.
۴. اختلالات عصبی رشدی
اختلالات عصبی رشدی به اختلالاتی که حین رشد کودک ممکن است رخ دهند اشاره دارد و شامل اوتیسم، ADHD، ناتوانی عقلانی – ذهنی و اختلالات ارتباطی می‌شود. این اختلالات معمولاً با ریشه ژنتیکی شروع می‌شوند. همه این اختلالات (از سن 6 ماهگی تا 6 سالگی) ارتباط مستقیمی با یک ناهنجاری در مدارهای مغزی دارند.
حمله عصبی از علائم هیچ‌کدام از این اختلالات نیست؛ اما اختلالاتی مثل اختلال انفجاری متناوب یا اختلال سلوک یا حتی ADHD می‌توانند منجر به عدم توانایی کودک در کنترل احساسات خود شوند که می‌تواند علائمی شبیه به حمله عصبی داشته باشند. نکته مهم در حملات عصبی در کودکان، توجه به عدم توانایی آنها در سازگاری با دنیای اطراف است و وجود ناهنجاری‌های مغزی و عدم توانایی در کنترل احساسات ممکن است منجر به خشونت کودک شود. واکنش والدین به این خشونت، نباید تنبیه یا دعواکردن باشد.
۵. وسواس فکری عملی
اختلالات وسواسی، در سطح فکری یا عملی (یا فکری – عملی) با قطار افکار غیرقابل‌کنترل شناخته می‌شود که درگیری ذهنی شدیدی ایجاد می‌کند. باوجوداینکه حمله عصبی برای تشخیص اختلالات وسواس فکری – عملی ضروری نیست، اما برای مشخص‌کردن شدت اختلال ضرورت دارد. برای مثال افراد با وسواس تقارن، در مواجهه با عدم تقارن در اشیا یا حتی صورت و بدن خود یا اطرافیان، علائمی مشابه به حمله عصبی ایجاد کند.
مکانیزم دفاعی افراد مبتلا به وسواس، آنها را به انجام آئین‌های شخصی سوق می‌دهد و به این شکل می‌توانند از حمله عصبی اجتناب کنند. در واقع حمله عصبی در این افراد معمولاً زمانی رخ می‌دهد که فرد توانایی تغییر محیط را نداشته باشد.
۶. اختلالات افسردگی
افسردگی بسیار فراتر از احساس ناراحتی عمیق است. افراد درگیر با افسردگی ممکن است حملاتی تحت عنوان حمله افسردگی را تجربه کنند. این حملات برای فرد درگیر کاملاً متفاوت از حملات در افراد با اختلال وسواس یا اختلال پانیک هستند، اما از زاویه دید اطرافیان، ممکن است مشابه باشد. علاوه بر این، برخلاف حملات در اختلال پانیک، حمله‌های افسردگی می‌توانند خطرناک باشند.
۷. PTSD
PTSD (Post Traumatic Stress Disorder) یا اختلال استرس پس از سانحه، اختلال دیگری است که شامل حمله عصبی می‌شود. حملات در اختلال PTSD پس از تجربه یک سانحه خطرناک، ترسناک یا تجربه نزدیک به مرگ رخ می‌دهد و هر عاملی که فرد را یاد آن حادثه بیندازد، منجر به رخ‌دادن حمله عصبی می‌شود؛ بنابراین، تفاوت حمله PTSD با انواع حمله پانیک، 1- پیش گستر بودن آن (از زمان مشخصی شروع می شود و به مرور زمان شدت می یابد) و 2- رخ دادن حمله بر اساس یک محرک مشخص است.
برخلاف پانیک، حملات PTSD می‌توانند منجر به مشکلات قلبی – عروقی یا مشکلات گوارشی شوند. از طرف دیگر، درگیری با PTSD می‌تواند عاملی برای شروع وسواس فکری یا اختلالات اضطرابی دیگر شود. علاوه بر این، مدت‌زمان حمله PTSD می‌تواند به میزان چشمگیری طولانی‌تر از انواع حمله پانیک در اختلالات دیگر شود.
نکاتی برای مقابله با حمله پانیک
با وجود همه تفاوت‌های موجود در شکل و ماهیت انواع حمله پانیک، شباهت‌هایی بین آنها وجود دارد و براین‌اساس می‌توان با رعایت نکاتی با آنها مقابله کرد.
- در صورتی که احساس می‌کنید ممکن است حمله‌ای رخ دهد، به یک فرد مورداعتماد اطلاع دهید. در صورتی که حملات شما غیرمنتظره رخ می‌دهد، همیشه یک فرد مورداعتماد را در دسترس داشته باشید.
- با وجود خطرناک نبودن اکثر انواع حمله پانیک، از درمان آن دوری نکنید. درمان حملات به میزان چشمگیری کیفیت زندگی شما را افزایش خواهد داد.
- خودسر از داروهای آرام‌بخش یا داروهای قلب و عروق استفاده نکنید. استفاده طولانی‌مدت و منظم از این داروها نه‌تنها فایده‌ای نخواهد داشت، بلکه می‌تواند مشکل شما را حادتر کند یا عوارض پزشکی داشته باشد.
- در صورتی که فردی از اطرافیان شما با حملات عصبی دست‌وپنجه نرم می‌کند، حین حملات به جذب اکسیژن و هوای تازه و گردش خون اهمیت دهید.
- سعی کنید به‌صورت مرتب، روزانه یا هفتگی، افکار خود را با صحبت‌کردن یا نوشتن تخلیه کنید تا فشار عصبی به‌مرورزمان کنترل شود.
- وجود بیماری پزشکی را بررسی کنید. در صورت رخ‌دادن حملات به دلیل بیماری پزشکی، درمان پزشکی آن را از بین خواهد برد.
کلام آخر
حمله عصبی به عنوان یک پدیده روانشناختی می‌تواند نشانه حضور اختلالات مختلفی باشد. در این مقاله با بررسی حملات موجود در اختلالات مختلف سعی کردیم انواع حمله پانیک را بررسی و ویژگی‌های افتراقی آنها را مشخص کنیم. در صورتی که با حملات عصبی دست‌وپنجه نرم می‌کنید، بهترین زمان برای شروع درمان همین الان است. شما همچنین می‌توانید با کامنت گذاشتن زیر همین مقاله از نظرات تخصصی کارشناسان و متخصصان پل بهره ببرید.
منابع:
