افسردگی به تنهایی، به عنوان یک اختلال دشوار و پیچیده طلقی می‌شود. برخی از بیماران افسردگی دچار علائم سایکوتیک نیز می‌شوند که به پیچیدگی آن افزوده و مخصوصا اطرافیان وی را نگران می‌کند. در این مقاله تمامی موارد مرتبط با افسردگی سایکوتیک را بررسی خواهیم کرد.
افسردگی سایکوتیک چیست
افسردگی سایکوتیک یا افسردگی روان پریشانه (Psychotic depression – depressive psychosis) وضعیت روانشناختی است که در آن علائم افسردگی اساسی به همراه علائم روان پریشی وجود دارد اما به عنوان یک اختلال مستقل در انواع افسردگی دیده نمی‌شود. بر اساس آمارهای رسمی، حدود سه درصد از مبتلایان به افسردگی، افسردگی سایکوتیک را تجربه می‌کنند که از این تعداد، بیشتر از نیمی از آنها بیشتر از 60 سال سن دارند.
این حالت روانشناختی می‌تواند طی دوره افسردگی و دوقطبی یا جنون ادواری و بسیاری دیگر از اختلالات مرتبط با روان پریشی رخ دهد. شکل غیرمعمول‌تر آن، اضافه‌شدن نشانه‌های روان پریشی به یک اختلال افسردگی موجود در بیمار است. از آنجایی که روان پریشی و افسردگی پایه‌های فیزیولوژی مشابه ندارند، این موضوع بسیار نادر است.
روان پریشی چیست
سایکوز، سایکوسیس یا روان پریشی به مجموعه‌ای از نشانه‌ها گفته می‌شود که با تاثیر بر فرد، ارتباط وی را با دنیای واقعی قطع می‌کنند، به شکلی که فرد توانایی تفکیک رویاها یا افکار خود از اتفاقاتی که اطراف وی می‌افتد، ندارد.
اختلالات مرتبط با روان پریشی، اکثرا در سنین کم و با ورود به جوانی در حدود بیست سالگی رخ می‌دهند. ژنتیک پررنگ‌ترین نقش را در ابتلا این بیماران دارد. از طرف دیگر، بسیاری از بیماری‌های مختلف مثل پارکینسون یا آلزایمر با تحلیل مغز و از بین بردن توانایی‌های آن، قادر به ایجاد روان پریشی در فرد هستند.
مهم‌ترین نشانه روان پریشی توهم و هذیان یا باورهای غیرواقعی درباره افراد و اتفاقات است. این توهم و هذیان‌ها به اشکال مختلفی می توانند وجود داشته باشند. برای مثال رایج‌ترین هذیان در مردان جوان پارانویا یا شک و ترس از آسیب دیدن توسط دیگران و رایج ترین هذیان در زنان توهم برتری مثل فرستاده خدا بودن است.
بر اساس آمارهای جهانی، حدود ده الی پانزده درصد از افراد هرساله روان پریشی را تجربه می‌کنند. اکثر این بیماران در واکنش به دارو یا بیماری دیگر یا در شرایط خاص آن را تجربه می‌کنند. بر خلاف شکل موقت آنُ اختلال روان پریشی به این اندازه رایج نیست.
نشانه‌های افسردگی سایکوتیک
نشانه‌های جزئی افسردگی سایکوتیک به اختلال پایه و شرایط ابتلا بستگی دارد و می‌تواند از بیماری به بیمار دیگر متفاوت باشد. با این حال نشانه‌های اصلی افسردگی سایکوتیک شامل موارد زیر می‌شود:
- کاهش علاقه یا بی‌میلی
- اختلال در خواب
- از دست دادن اشتها
- کندی روانی حرکتی
- توهم
- هذیان
- میل به خودکشی
- باور به رخ دادن اتفاقات بد در آینده نزدیک
ویژگی های رفتاری افسردگی سایکوتیک
رفتار بیماران مبتلا به افسردگی سایکوتیک معمولا حول محور یک تم یا یک باور اصلی می‌چرخد. برای مثال بیمار ممکن است باور داشته باشد که وی مسبب زلزله در کشور همسایه بوده است! در این مثال تم یا باور اصلی احساس گناه خواهد بود؛ بیمار ممکن است با کشته شدگان این زلزله صحبت کند، درباره اتفاق افتادن آن احساس گناه داشته باشد یا حتی با فعالیت‌های مذهبی سعی در تغییر شرایط داشته باشد.
هذیان در این بیماران نسبتا نادر است و کمتر ممکن است وجود داشته باشد. از طرف دیگر توهم‌ها معمولا قدرتمند و به صورت مزمن حاضر هستند. رایج‌ترین تم یا باور اصلی در بیماران افسردگی سایکوتیک، احساس گناه (احساس غیرواقعی نسبت به موضوعی که وی باعث آن نبود؛ برای مثال زلزله)، فقر و بیماری است.
۱ـ کاتاتونی
کاتاتونی یکی از نشانه‌هایی است که ممکن است در بیماران افسردگی سایکوتیک دیده شود. کاتاتونی که یکی از نشانه‌های اصلی ختلالات روان پریشی است، به حرکات فیزیکی بیمار ارتباط دارد. در کاتاتونی بیمار یا به مدت بسیار طولانی مثلا 8 ساعت، الگویی از رفتار تکراری را انجام می‌دهد. شکل دیگر کاتاتونی بی‌حرکتی مفرط است. در این حال بیمار در حالت ایستاده یا نشسته برای مدت طولانی مثلا 40 ساعت بی‌حرکت باقی می‌ماند.
کاتاتونی بدون حرکت نیز دو شکل متفاوت دارد. در شکل اول حالت بیمار بدن به هیچ عنوان شکل‌پذیر نیست. به این معنا که هرچقدر تلاش کنید به بدن وی شکل دهید موفق نخواهید بود. این فشارها ممکن است حتی باعث شکستگی استخوان‌های وی شود اما حرکتی در وی دیده نخواهد شد. در شکل دیگر آن یعنی کاتاتونی مومی شکل، هر شکلی که به بدن بیمار بدهید، بیمار در آن حالت باقی خواهد ماند. این اشکال ممکن است برای حفظ دشوار باشد اما بیمار بدون هیچ مشکلی ساعت‌ها در این حالت باقی خواهد ماند.
۲ـ کندی روانی حرکتی
کندی روانی حرکتی یکی از نشانه‌های اصلی افسردگی است که در آن به دلیل کاهش سرعت و ارتباط بین نورون‌های مغز، حرکت و گفتار بیمار به شدت کند می‌شود. کندی روانی حرکتی علاوه بر این عوامل مختلفی مثل رسانایی پوست را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.
۳ـ حاملگی کاذب
افسردگی سایکوتیک در برخی بیماران می‌تواند منجر به حاملگی کاذب نیز شود. در این حالت تم توهمات و هذیان فرد حول حاملگی می‌چرخد. بیمار ممکن است حتی مجرد یا باکره باشد. در این شرایط بیمار تمامی علائم حاملگی را از خود نشان می‌دهد، آزمایش‌های حاملگی شامل آزمایش ادرار و خون همگی مثبت خواهند بود و نشان از حامله بودن بیمار خواهند داد. در حالی که سونوگرافی می‌تواند عدم وجود جنین را ثابت کند.
در گذشته دور که سونوگرافی وجود نداشت، به طور میانگین بیست درصد از حاملگی‌ها، حاملگی کاذب بودند تا جایی که شکم بیمار مناسب با جنین واقعی جلو آمده و حتی در نهمین ماه آماده تولد بود.
۴ـ فلج سربی
یکی از نشانه‌های نادر دیگری که ممکن است در بیماران افسردگی سایکوتیک دیده شود، فلج سربی است. سرب با ورود به بدن می‌تواند در مفاصل رسوب کرده و احساس سنگینی در این نقاط ایجاد کند. بیماران افسردگی سایکوتیک بدون ورود سرب به بدن نشانه‌های فلج سربی را از خود نشان می‌دهند که با احساس سنگینی و بی‌رمقی در تحرک و درد در مفاصل مخصوصا پاها قابل تشخیص است.
۵ـ سراسیمگی
گوش به زنگی یا سراسیمگی بیش از حد یکی از نشانه‌های روان پریشی است. بیماران روان پریش مخصوصا بیمارهایی که پارانویا را تجربه می‌کنند، به شدت درباره اتفاقات، مسائل و حرکات اطراف خود گوش به زنگ هستند چون از تهدید جانی نسبت به خود می‌هراسند. بیماران افسردگی سایکوتیک حتی بدون وجود پارانویا، ممکن است این سراسیمگی را تجربه کنند. این گوش به زنگی ممکن است حتی تا روزها از خوابیدن آنها جلوگیری کند.
۶ـ تشخیص‌گذاری
تشخیص افسردگی روان پریشانه نیاز به عوامل و نشانه‌های گسترده‌ای دارد. علاوه بر عوامل ذکر شده، زمینه ژنتیکی و خانوادگی و همچنین زمان بروز و شکل نشانه‌ها در تشخیص‌گذاری حائز اهمیت هستند. مهم‌ترین عامل در تشخیص‌گذاری این اختلال مدت زمان حضور علائم به تفکیک افسردگی و روان پریشی هستند. اختلالات زیادی وجود دارند که می‌توانند با این اختلال همپوشانی داشته باشند و به همین دلیل تشخیص‌گذاری آن می‌تواند دشوار و زمان‌بر باشد.
دلایل بروز افسردگی روان پریشانه
از آنجایی که برخی توهم‌ها در بیماران دوقطبی یا افسردگی حاد به عنوان بخشی از اختلال آنها وجود دارد، افسردگی روان پریشانه می‌تواند نمودی از شدت افسردگی آنها باشد. برخی از این بیماران مخصوصا بیماران دوقطبی ممکن است به سومصرف الکل، مواد مخدر یا حتی داروهای خود روی بیاورند که هر کدام از آنها می‌توانند به صورت جزئی و موقت حالت روان پریشی را ایجاد کنند.
از آنجایی که اکثر مبتلایان به افسردگی روان پریشانه بیشتر از 60 سال سن دارند، می‌توان روان پریشی را نشانه‌ای از زوال عقل بزرگسالی در این بیماران افسرده توصیف کرد.
در نهایت با توجه به اینکه افسردگی روان پریشانه اختلال مستقلی به حساب نمی‌آید و ریشه فیزیولوژی مشخصی ندارد، نمی‌توان دلیل افسردگی سایکوتیک را به صورت دقیق و قطعی مشخص کرد.
عوامل خطر افسردگی روان پریشانه
مهم‌ترین عامل خطر در ابتلایان به افسردگی خودکشی است. یکی از نشانه‌های اصلی افسردگی میل به خودکشی و فکر کردن درباره آن است. در افسردکی سایکوتیک به دلیل حضور توهمات و هذیان‌ها، صداها یا تصاویر ذهنی این میل را تشدید می‌کنند. علاوه بر این احساس گناه کاذب در این بیماران نیز ممکن است به این میل شدت دهد و آنها را به سمت خودکشی سوق دهد. بر خلاف روان پریشی، آسیب رساندن یا آزار دادن دیگران در این بیماران دیده نمی‌شود.
درمان افسردگی سایکوتیک
درمان افسردگی به تنهایی و درمان سایکوز به تنهایی، هر کدام می‌توانند زمان‌بر یا خطرناک باشند. با ترکیب علائم این دو اختلال درمان بیماران پیچیده‌تر نیز می‌شود. دو روش اصلی برای درمان این بیماران وجود دارد؛ 1- دوز بالا داروهای ضدافسردگی و ضدروان پریشی در مدت محدود و تحت نظر متخصص 2- شوک الکتریکی
هر دو این روش‌ها می‌توانند به شدت خطرناک باشند و انتخاب بین این دو معمولا به خانواده بیمار بستگی دارد. در هر دو درمان بیمار باید دو هفته الی یک ماه در بیمارستان روانی بستری شود. دوز بالای داروها برای بیماران مسن‌تر یا با بیماری زمینه‌ای خطرات بیشتری نیز دارد. شوک الکتریکی تا مدت نسبتا کوتاهی می‌تواند منجر به از بین رفتن حافظه بیمار شود اما حافظه طی مدت نسبتا کوتاهی بازیابی خواهد شد.
آیا افسردگی سایکوتیک درمان قطعی دارد؟
افسردگی سایکوتیک به عنوان یک وضعیت روانشناختی، معمولا یک وضعیت موقت است. در این حالت ممکن است حتی نیازی به درمان‌های مخصوص برای آن نباشد. (تصمیم نهایی با متخصص) از طرف دیگر افسردگی سایکوتیک در صورتی که از نشانه‌های زوال عقل در بیماری های پزشکی مختلف باشد، با دارو کنترل می‌شود و از علائم آن کاسته خواهد شد.
کلام آخر
افسردگی سایکوتیک یا افسردگی روان پریشانه به عنوان یک وضعیت روان شناختی می‌تواند برای بیماران مبتلا به دوقطبی یا افسردگی اساسی رخ دهد. این اختلال با نشانه‌های اصلی افسردگی و توهم و هذیان همراه است که مهم‌ترین عامل خطر آن، خطر خودکشی بیمار است. این اختلال اکثر اوقات در بیماران آلزایمر یا دیگر بیماری‌های مرتبط با زوال عقل دیده می‌شود. شوک درمانی یا دوزهای بالا دارو در محیط کنترل شده دو شکل از درمان اصلی این بیماری هستند. در صورتی که برای خود یا عزیزانتان به اطلاعات بیشتر نیاز دارید می‌توانید از طریق پلتفرم پل از مشاوره آنلاین افسردگی بهره ببرید.
منابع
