قرارگیری در معرض استرس شدید به مدت طولانی منجر به استرس شغلی می‌شود که تواناهایی شناختی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار داده و می‌تواند حتی مشکلات جسمی ایجاد کند. مهم‌ترین نشانه‌های استرس شغلی شامل موارد زیر می‌شود:
- اضطراب
- تحریک پذیری
- ناتوانی در تمرکز
- بی‌میلی به ارتباطات بین فردی
- مشکلات گوارشی
- میل به سومصرف الکل یا مواد مخدر
- ضعف شدید در عملکرد شغلی
- خستگی مفرط
- اختلالات خواب
علائم استرس شغلی معمولا در طول ساعات کاری شدیدتر هستند و در بقیه ساعات روز به شدت خفیف هستند یا اصلا وجود ندارند. دلایل اصلی درگیری با استرس شغلی شامل این موارد می‌شود:
- ساعات کاری زیاد
- حقوق کم یا نامناسب با حجم کار
- محیط کاری نامناسب
- سخت گیری یا مدیریت نامناسب در محیط کار
استرس شغلی چیست؟
استرس شغلی یک وضعیت مرضی مزمن است که به شرایط شغلی فرد ارتباط دارد. استرس شغلی که با نام فرسودگی شغلی نیز شناخته می‌شود طی سالیان گذشته مورد مطالعه بسیاری از متخصصین قرار گرفته و به عنوان یکی از چالش‌های اصلی کسب و کارها برای رشد و به عنوان یک عامل خطرناک برای سلامت روانی افراد شناخته می‌شود.
پژوهش‌های انجام شده توسط سازمان بهداشت جهانی با همکاری ادارات دولتی و غیردولتی در سراسر جهان نشان داد استرس و چالش در محیط کار به کارمندان کمک می‌کند تا در ساعات کاری متمرکز باقی بمانند، از انرژی خود به بهترین شکل ممکن استفاده کنند و به رشد خود و سازمان کمک کنند. اما استرس در محیط کاری به صورت مزمن و طولانی مدت، خطرات زیادی برای سلامت روانی و جسمانی کارمندان داشته و در بلندمدت به سازمان نیز آسیب می‌زند.
برای اطلاعات بیشتر درباره استرس، می‌توانید مقاله استرس چیست را مطالعه کنید.
نشانه‌های استرس شغلی
مواجهه با استرس به صورت مزمن در محیط کاری باعث بروز نشانه‌های مختلفی در سطح روانی و جسمی می‌شود. این نشانه‌ها می‌توانند به سادگی مورد بی‌توجهی قرار گرفته و برای مدت طولانی ناشناخته باقی بمانند.
- احساس اضطراب به همراه تحریک پذیری
- احساس افسردگی
- فقدان لذت
- اختلالات خواب
- خستگی مفرط
- ناتوانی در تمرکز
- گرفتگی عضلانی و سردرد
- بی‌میلی به ارتباطات اجتماعی
- مشکلات گوارشی
- کاهش میل جنسی
- سومصرف الکل
نکته: برخی از نشانه‌ها مثل ناتوانی در تمرکز یا فقدان لذت ممکن است به محیط کاری محدود باشند در حالی که بقیه نشانه‌ها مثل خستگی مفرط و گرفتگی عضلانی می‌توانند در طول روز حاضر باشند.
دلایل ایجاد استرس شغلی
عوامل مختلفی در محیط کاری به عنوان عامل استرس‌زا شناخته می‌شوند. فرهنگ سازمانی نامناسب، مدیریت ناسالم، خواسته‌ها و نیازهای شغلی بیش از حد، روابط اجتماعی در محیط کاری و محیط فیزیکی ناسالم به عنوان مهم‌ترین عوامل استرس‌زا شناخته می‌شوند. این عوامل استرس‌زا به تنهایی قادر به ایجاد استرس شغلی نیستند. در ادامه دلایل رایج ایجاد استرس شغلی را بررسی خواهیم کرد.
1- بی‌توجهی به نیازهای شغلی
کار کردن علاوه بر تامین مالی، بسیاری از نیازهای روانشناختی افراد را برطرف می‌کند. انسان‌ها برای احساس رضایت در زندگی خود به احساس مفید بودن، استفاده از خلاقیت و برطرف شدن بسیاری دیگر از نیازهای روانشناختی احتیاج دارند که بسیاری از آنها در محیط کاری به دست می‌آیند.
ساده یا تکراری بودن وظایف شغلی برای مدت طولانی بی‌توجهی به نیاز به برطرف شدن نیازهای شغلی است. وظایف شغلی متعارض با باورهای فردی هستند نیز با تحت فشار گذاشتن فرد می‌توانند منجر به استرس شغلی شود.
عدم وجود امکان ترفیع یا بی‌اهمیت بودن موفقیت‌های فرد در محیط کاری، با به رسمیت نشناختن تلاش‌های فرد آسیب زیادی به سلامت روان وارد کرده و استرس شغلی را به شدت افزایش می‌دهد. حقوق ناکافی نیز با عدم تامین نیازهای مالی با افزایش چالش‌های شغلی فرد، باعث افزایش استرس می‌شود که می‌تواند به محیط کاری برگردد.
2- عدم وجود کنترل
کنترل به عنوان یک متغیر روانشناختی نقش پررنگی در رضایت از زندگی دارد. این اصطلاح روانشناختی به توانایی تاثیر گذاشتن بر شرایط و اتفاقات مختلف اشاره دارد. کنترل در محیط شغلی با نام خودمختاری شناخته می‌شود که طی آن امکان یا اجازه استفاده از خلاقیت یا مهارت‌های خود را در محیط کاری دارد.
وقتی فرهنگ سازمانی محیط کاری با مدیریت نامناسب و نظارت بیش از حد روی همه وظایف و کارهای کارمند دارد، کنترل از فرد گرفته می‌شود. فقدان کنترل که می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد، به شدت بر رضایت شغلی تاثیر گذاشته و منجر به افزایش استرس شغلی می‌شود.
3- فقدان حمایت
حمایت در محیط کاری عامل خطر مهمی برای استرس شغلی است. حمایت در محیط کاری به کارمندان اجازه می‌دهد تا در مواجهه با چالش‌های شغلی، با برقراری ارتباط با ناظر، کارفرما و همکاران خود علاوه بر دریافت مشورت و کمک موردنیاز، حمایت اجتماعی موردنیاز را نیز دریافت کنند.
علاوه بر حمایت اجتماعی، کارمندان برای بهبود و رشد در مسیر شغلی خود به انتقاد سازنده نیاز دارند. انتقاد سازنده می‌تواند از طرف همکاران یا رئیس دریافت شود اما ناتوانی در ابراز آن به درستی، مثلا غیرمنصفانه بودن انتقاد یا استفاده از ادبیات نامناسب، می‌تواند منجر به افزایش استرس شغلی شود.
4- فقدان شفافیت وظایف
فقدان شفافیت در وظایف کاری، یکی از رایج‌ترین چالش‌های موجود در محیط کاری است. فقدان شفافیت شامل مشخص نبودن جزئیات وظایف و مسئولیت‌ها می‌شود که تعارض شغلی ایجاد می‌کند. این مشکل می‌تواند در نتیجه تغییر مدیریت یا تغییرات دیگر درون سازمانی ایجاد شده باشد یا در نتیجه مدیریت نامناسب ایجاد شده باشد.
در این شرایط و در حالی که وظایف و مسئولیت‌ها به درستی توصیف نشده‌اند، تعهد شغلی به خطر می‌افتد و نابرابری در محیط شغلی به وجود می‌آید.
5- ارتباطات ناسالم
همکاران منبع اصلی دریافت حمایت و کمک از یکدیگر هستند. با این حال با وجود چالش‌های شغلی متفاوت، این ارتباطات می‌تواند منجر به درگیری در بین همکاران شود. این تعارضات در ارتباطات بین فردی می‌تواند منجر به شکل‌گیری محیط کاری خصمانه و منبعی برای استرس شغلی در افراد شود.
6- عدم به رسمیت شناختن و پاداش
پاداش دادن به کارمندان نه تنها به تامین مالی کمک می‌کند، بلکه ساده‌ترین شکل به رسمیت شناختن تلاش‌های آنها است. پاداش ممکن است در نتیجه اضافه کاری یا به دست آوردن دستاوردهای مختلف باشد.
7- تغییرات درون سازمانی
تغییر منبع استرس است. هرگونه در تغییر در محیط سازمانی منجر به ایجاد چالش برای انعطاف و پذیرش شرایط جدید می‌شود. برای مثال تغییر روش محاسبات مالی از کاغذ و خودکار به برنامه کامپیوتری این چالش را ایجاد می‌کند که فرد باید کارکردن با کامپیوتر و برنامه موردنظر را یاد بگیرد. این تغییرات در محیط کاری قابل اجتناب نیستند؛ با این حال این تغییرات باید به درستی مدیریت شده تا کمترین میزان ممکن از استرس ایجاد شود.
عوارض استرس شغلی
تجربه استرس مزمن عوارض زیادی برای سلامت جسمانی و روانی دارد. استرس شغلی به عنوان یک مشکل مزمن، علاوه بر تحت تاثیر قرار دادن کیفیت کار، با به خطر انداختن منبع مالی فرد می‌تواند عوارض زیادی برای فرد داشته باشد.
- اختلالات روانشناختی: نشانه‌های مشترک استرس شغلی با این دو دسته اختلال مثل اختلالات خواب، خستگی مفرط و ناتوانی در تمرکز احتمال ابتلا به این اختلالات و حتی اختلالات دیگر روانشناختی را افزایش می‌دهد. وجود استرس شغلی به عنوان دلیل زمینه‌ای باعث می‌شود تا تشخیص و درمان این اختلالات دشوارتر نیز باشد.
- بیماری‌های قلبی: استرس و اضطراب به عنوان یکی از عوامل خطر مهم در ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی شناخته می‌شوند.
- مشکلات شناختی: قرارگیری در وضعیت نامناسب همراه با استرس شغلی، به اشکال مختلفی توانایی‌های شناختی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند. ناتوانی در تمرکز معمولا به عنوان اولین نشانه شناختی رخ می‌دهد و در بلندمدت می‌تواند منجر به مشکلاتی در حافظه نیز شود.
- دردهای روان‌تنی: سردردهای بی‌دلیل، گرفتگی عضلات و مشکلات پزشکی دیگری که توجیه پزشکی ندارند در مواجهه با استرس و اضطراب رایج هستند و می‌تواند نارضایتی زیادی ایجاد کنند.
نکاتی برای کاهش و مدیریت استرس شغلی
با وجود چالش‌های موجود در تشخیص و درمان مشکلات مربوط به استرس شغلی، با برطرف کردن نیازهای ضروری و مقابله با مشکلات اصلی، می‌توان به کاهش و مدیریت استرس شغلی کمک کرد.
1- حمایت
ارتباطات اجتماعی نقش پررنگی در افزایش و کاهش استرس شغلی دارند. بسیاری از تعارضات در روابط بین فردی با صحبت کردن درباره آنها برطرف می‌شوند. علاوه بر این، با ایجاد ارتباطات جدید در محیط کاری می‌توانید حمایت موردنیاز را دریافت کنید.
در کنار حمایتی که می توانید از همکاران خود و با روابط اجتماعی سالم دریافت کنید، در صورت نیاز برقراری ارتباط با یک متخصص سلامت روان می‌تواند به شما کمک کند. شما می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین پلتفرم پل بهره ببرید.
2- توجه به سلامت جسمی
سلامت جسمی در مقابله با استرس مزمن تحت تاثیر قرار می‌گیرد. با توجه بر بهبود سلامت جسمانی می‌توانید با عوارض مشکلات روانشناختی مقابله کنید. ورزش سبک روزانه کمک زیادی به مقابله با استرس می‌کند. علاوه بر این، رژیم غذایی سالم و روی آوردن به غذاهای خوب برای استرس می‌توانید تاثیر استرس بر بدن را کاهش دهید.
3- توجه به سلامت خواب
اختلالات خواب در افرادی که با استرس مزمن مشکل دارند بسیار رایج است. بی‌خوابی و خواب بی‌کیفیت از عوارض استرس بر بدن ناشی می‌شوند و عدم دریافت استراحت کافی تاثیرات بیشتری بر بدن دارند. با توجه اضافی به سلامت خواب و تلاش برای حفظ خواب کافی، می‌توانید به رفع استرس کمک کنید.
4- اولویت بندی
وظایف کاری می‌توانند علاوه بر ساعات کاری، در طول روز مشکلات ایجاد کنند. وظایف اضافی یا صرفا درگیری ذهنی با مشکلات کاری می‌تواند استرس شغلی را افزایش دهد. با اولویت بندی شغل و زندگی و وظایف آن دو، می‌توانید با استرس شغلی مقابله کنید. اولویت بندی برای زندگی شخصی و شغلی می‌تواند با تخصیص ساعات تفریح بیشتر باشد.
5- دوری از عادات ناسالم
همانطور که می‌دانیم، استرس می‌تواند فوایدی مخصوصا در محیط کاری داشته باشد. با این حال، مزمن بودن این استرس از فواید آن کاسته و مشکلاتی ایجاد می‌کند. برای مثال میل به انجام دادن کارها به بهترین شکل می‌تواند کمک زیادی به رشد در زندگی حرفه‌ای بکند؛ اما تحت فشار استرس شغلی، کمال‌گرایی بزرگترین دشمن شما خواهد بود.
6- مدیریت انتظارات
به دست آوردن بهترین شغل دنیا برای همه افراد ساده نیست. بسیاری از ما روزانه مجبوریم تا جوانب دشوار یا خسته‌کننده شغل خود را تحمل کنیم. با این حال، با مدیریت انتظاراتی که از شغل و خودمان داریم می‌توانیم دید بهتری نسبت به آن داشته باشیم.
کلام آخر
استرس شغلی به عنوان رایج‌ترین مشکل محیط کاری، می‌تواند عوارض زیاد و خطرناکی برای افراد داشته باشد. اختلالات روانشناختی و بیماری‌های قلبی عروقی به عنوان مهم‌ترین عوارض استرس شغلی مزمن شناخته می‌شوند. مقابله با استرس شغلی به اشکال مختلف ممکن است و با توجه به عوارض آن، ضروری است.
در صورتی که برای مقابله با استرس شغلی به کمک بیشتری نیاز دارید، می‌توانید به سادگی از طریق پلتفرم پل با بهترین متخصصین سلامت روان ارتباط برقرار کرده و از خدمات مشاوره آنلاین اضطراب بهره ببرید.
منابع:
