ترس از دست دادن عشق یکی از مسائلی است که بسیاری از افراد در روابط عاطفی خود با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این ترس می‌تواند منشأ بسیاری از مشکلات و چالش‌های روانی و عاطفی باشد و تأثیر منفی بر روابط عاطفی فرد داشته باشد.
در این مقاله، قصد داریم به بررسی علل و عوامل مختلف ترس از دست دادن در رابطه بپردازیم و راهکارهای مختلفی را برای مقابله با این ترس ارائه دهیم.
روانشناسی ترس از دست دادن عشق
روانشناسان معتقدند که ترس از دست دادن عشق ممکن است ناشی از تجارب گذشته، سبک‌های دلبستگی و عوامل شخصیتی باشد. هر چند این عوامل به‌تنهایی نمی‌توانند دلیل اصلی ترس از دست دادن عشق باشند؛ بلکه الگوهای فکری ناسالم یا رابطه ناسالم می‌تواند آتش روی خاکستر شده و این ترس را گسترش دهد!
دلایل ترس از دست دادن عشق
دلایل ترس از دست دادن عشق از فردی به فرد دیگر متفاوت است و ممکن است بسته به شرایط و تجارب فردی هر فرد متفاوت باشد. برخی از عواملی که ممکن است در ترس از دست دادن عشق نقش داشته باشند عبارت‌اند از:
- تجارب گذشته
- سبک‌های دلبستگی
- عوامل شخصیتی
- عوامل فردی
- عوامل بین‌فردی
ترس از دست دادن با دیدگاه اگزیستانسیال
دیدگاه اگزیستانسیال یا وجودگرا، بر این باور است که همه انسان در اعماق ناخودآگاه، ترس‌های ریشه‌ای دارند که به شکل‌های مختلف تأثیر خود در زندگی را نشان می‌دهد. با بررسی از دیدگاه اگزیستانسیال می‌توان این برداشت را داشت که ترس از مرگ و تنهایی یا مرگ در تنهایی ریشه ترس از دست دادن است.
درمانگران اگزیستانسیال بر حضور فعال در زندگی تأکید دارند و معتقدند فردی که در زندگی خود، نقش فعال دارد، با چالش‌های زیربنایی انسان بودن مبارزه می‌کند و فارغ از پیروزی یا شکست در این مبارزه، صرفاً مقابله منجر به احساس بهتر در زندگی می‌شود.
از طرف دیگر، افرادی که در زندگی خود حضور فعال ندارند و تصمیمات زندگی خود را انتخاب نمی‌کنند، در دریای مشکلات و چالش‌های انسانی غرق خواهند شد و با هر موج از طرفی به‌طرف دیگر پرت می‌شوند؛ بنابراین، دیدگاه اگزیستانسیال باور دارد فردی که در رابطه ترس از دست دادن عشق دارد، بیش از حد به‌طرف مقابل خود وابسته است و ترس از مرگ و تنهایی، سدی برای لذت‌بردن از زندگی وی شده است.
سبک‌های دلبستگی
سبک‌های دلبستگی نشان‌دهنده الگوهای رفتاری هستند که افراد در برقراری ارتباط با دیگران به کار می‌برند. این سبک‌ها در دوران کودکی شکل می‌گیرند و ممکن است در طول زندگی تغییر کنند. سبک‌های دلبستگی مختلف شامل ایمن، ناایمن – نامتجانس، ناایمن – اجتنابی و ناایمن – دوسوگرا هستند.
نظریه سبک‌های دلبستگی در ابتدا توسط تین برگن در حیوانات (پرنده‌ها) کشف شد و جان بالبی و اینزورث طی پژوهش‌های طولانی آن را به انسان تعمیم دادند و انواع مختلف آن را شناسایی کردند.
- سبک دلبستگی امن: افرادی که سبک دلبستگی ایمن دارند، معمولاً روابط عاطفی سالم و پایداری دارند. آنها به‌راحتی با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند و توانایی حل مسائل در روابط عاطفی خود را دارند.
- سبک دلبستگی ناایمن – اجتنابی: افرادی که سبک دلبستگی ناایمن – اجتنابی دارند، معمولاً از نزدیک‌شدن به دیگران فرار می‌کنند.
- سبک دلبستگی ناایمن – دوسوگرا: افرادی که سبک دلبستگی ناایمن – دوسوگرا دارند، معمولاً در روابط عاطفی خود ناامید و مردد هستند.
- سبک دلبستگی ناایمن – نامتجانس: افرادی که سبک دلبستگی ناایمن – نامتجانس دارند، معمولاً در روابط عاطفی خود ناراحت و عصبانی هستند.
ترس از دست دادن با بررسی سبک‌های دلبستگی
بر اساس نظریه سبک‌های دلبستگی، ترس از دست دادن عشق ممکن است با سبک دلبستگی فرد در ارتباط باشد. برای مثال، افرادی که سبک دلبستگی ناایمن دارند، ممکن است در روابط عاطفی خود نگرانی بیشتری از جدایی و رهایی داشته باشند. روان‌درمانگران معتقدند که درمان با تمرکز بر سبک‌های دلبستگی می‌تواند به فرد کمک کند تا با ترس از دست دادن عشق مقابله کند. این درمان‌ها ممکن است شامل جلسات رواندرمانی و تمرینات بین‌فردی باشد.
هدف از این جلسات، بررسی الگوهای رفتاری و فکری غیرواقعی است که از ارتباط‌های اولیه فرد در کودکی به وجود آمده و در حال حاضر و در مواجهه با همسر خود صادق نیست. شناسایی این الگوهای رفتاری قدم سخت در درمان است و پس از شناسایی آنها، CBT بهترین روش برای درمان و تغییر این الگوها خواهد بود.
علائم ترس از دست دادن عشق
نگرانی درباره رابطه موضوعی عادی است و می‌توان گفت این نگرانی، همان انگیزه برای پویا نگه‌داشتن رابطه است. این نگرانی در صورتی که شامل نشانه‌های زیر باشد؛ می‌تواند منجر به کاهش کیفیت رابطه شود.
۱. اضطراب: افرادی که از دست دادن عشق می‌ترسند، ممکن است در روابط عاطفی خود نگرانی و اضطراب زیادی داشته باشند. این اضطراب می‌تواند خود را کنترل بیش از حد طرف مقابل نشان دهد.
۲. خشم: ترس از دست دادن عشق ممکن است با عصبانیت و پرخاشگری همراه باشد. افراد ممکن است به‌سختی با ناراحتی‌های خود کنار بیایند و در روابط عاطفی خود پرخاشگری نشان دهند. (در مقاله «مدیریت خشم» بیشتر درباره احساس خشم صحبت کرده‌ایم.)
۳. غصه: ترس از دست دادن عشق ممکن است با غم و غصه همراه باشد. افراد ممکن است احساس ناراحتی، بی اشتیاقی و بی‌حوصلگی کنند و در فعالیت‌های روزانه خود کم‌توان شوند.
روش درمان
شدت، شکل و نوع ترس از دست دادن در رابطه تعیین‌کننده روش درمان خواهد بود. رایج‌ترین راه‌های درمانی برای مقابله با ترس از دست دادن عشق شامل این موارد می‌شود:
۱. رواندرمانی:
درمان‌های رواندرمانی مانند درمان شناختی – رفتاری و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می‌توانند به فرد کمک کنند تا با ترس از دست دادن عشق مقابله کند. این درمان‌ها به فرد کمک می‌کنند تا نگرش خود نسبت به روابط عاطفی را تغییر دهد و با نگرانی‌های خود مقابله کند.
۲. آموزش مهارتی برای مقابله با اضطراب و وسواس فکری:
اضطراب مزمن در رابطه تأثیرات بسیار مخربی خواهد داشت و ترس از دادن عشق می‌تواند منجر به آن شود. علاوه بر این، عدم توانایی در کنترل افکار می‌تواند نشانه‌ای از وسواس فکری باشد؛ بنابراین آموزش مهارت‌های مقابله با آنها بسیار مؤثر خواهد بود.
اختلال اضطراب جدایی
قبل از شروع درمان برای ترس از دست دادن در رابطه، بهتر است نشانه‌ها با شاخص‌های تشخیصی اختلال اضطراب جدایی بررسی شود. اختلال اضطراب جدایی رابطه نزدیکی با سبک‌های دلبستگی ناایمن دارد.
اختلال اضطراب جدایی یک اختلال روانی است که با نگرانی شدید درباره جدایی از افرادی که به آنها وابستگی عاطفی دارید همراه است. این نگرانی ممکن است با علائمی مانند ترس از تنهایی، ناراحتی در هنگام جدایی و تلاش برای جلوگیری از جدایی همراه باشد.
شاخص‌های اصلی تشخیصی اختلال اضطراب جدایی شامل:
- نگرانی شدید درباره جدایی: فرد ممکن است نگرانی شدید درباره جدایی از افراد وابسته داشته باشد و تلاش کند تا از جدایی جلوگیری کند.
- ترس از تنهایی: فرد ممکن است ترس شدید از تنهایی داشته باشد و به‌سختی بتواند در مکان‌های عمومی یا خانه تنها باشد.
- علائم جسمانی: فرد ممکن است علائم جسمانی مانند سرگیجه، تپش قلب و تعریق در هنگام جدایی داشته باشد.
- احساس افسردگی: فرد ممکن است علائم افسردگی مانند بی‌حوصلگی، بی اشتیاقی و کاهش علاقه به فعالیت‌های روزانه داشته باشد.
مقابله با ترس از دست دادن در رابطه
مقابله با ترس از دست دادن در رابطه یک‌شبه میسر نخواهد شد و شما به‌تنهایی قادر به مقابله نخواهید بود! خوشبختانه وجود ترس از دست دادن در رابطه به این معناست که فردی بسیار عزیز در نزدیکی خود دارید و وی تأثیرگذارترین فرد در مقابله با این ترس خواهد بود.
سعی کنید تا جای ممکن ترس‌های خود را پنهان نکنید و درباره آنها با طرف مقابل خود صحبت کنید. شفافیت در کلام باعث می‌شود تا از سوءتفاهم‌های رایج جلوگیری شود و حمایت‌کننده‌ای در کنار خود داشته باشید. سپس با کمک یکدیگر می‌توانید مشکل را بهتر بررسی و با آن مقابله کنید. زوج‌درمانی، می‌تواند در مقابله با ترس از دست دادن در رابطه بسیار مفید باشد.
چگونه نگرانی برای ترس از دست دادن یک فرد را کنار بگذارم؟
مشاوره، زوج‌درمانی، شناسایی الگوهای فکری ناسالم و صحبت درباره مشکل با یک فرد مورداعتماد، تأثیر زیادی برای کنارگذاشتن ترس از دست دادن خواهد داشت؛ اما نباید انتظار داشته باشید که این مشکل یک‌روزه یا یک‌شبه حل شود، این الگوهای فکری ناسالم به‌مرورزمان شکل گرفتند و به‌مرورزمان تغییر خواهد کرد. باید به خود و طرف مقابلتان حق و زمان بدهید تا پروسه تغییر اتفاق بیفتد.
آیا ترس از دست دادن بد است؟
همان‌طور که گفته شد، ترس از دست دادن یک حس بسیار طبیعی و نرمال است که کنترل آن باعث پویایی رابطه می‌شود. تصور کنید در دنیای زندگی می‌کردید که هیچ فردی غیر از شما و همسرتان در دنیا نبود و چیزی به اسم مرگ یا جدایی نیز وجود نداشت. آیا باز هم تلاش می‌کردید تا دل یکدیگر را به دست بیاورید و همدیگر را خوشحال کنید؟
ترس از دست دادن در رابطه از نقطه‌ای “بد” شناخته می‌شود که منجر به کاهش کیفیت رابطه شود.
بیشتر بخوانید:
اعتماد و ترس از دست دادن در رابطه
یکی از عوامل تأثیرگذار در ترس از دست دادن در رابطه، اعتماد دوطرفه است. اعتماد دوطرفه، نه‌تنها به معنای اعتماد طرفین به یکدیگر، بلکه به معنای اعتماد به خود و طرف مقابل است.
اعتماد به طرف مقابل: این اعتماد در اوایل رابطه شکل می‌گیرد و به‌مرورزمان مستحکم‌تر یا شکننده‌تر می‌شود؛ بنابراین، شروع صحیح یک رابطه در اعتماد و ترس از دست دادن در رابطه نقش پررنگی دارد.
اعتماد به خود: اعتماد به خود، به معنای اعتماد به توانایی‌ها، زیبایی‌ها و جذابیت‌های خود برای طرف مقابل است. این اعتماد به خود منجر به افزایش عزت‌نفس و واضح‌تر شدن تصویر خودپنداره و تصویر کلی از رابطه می‌شود که در نهایت، باعث ازبین‌رفتن ترس از دست دادن عشق می‌شود.
چگونه با فکر از دست دادن کسی کنار بیایم؟
روانشناسی اگزیستانسیال، با دید فلسفی خود نسبت به موضوعات، توضیح می‌دهد که همه ما روزی به دنیا آمده‌ایم و روزی از دنیا خواهیم رفت؛ روزی چیزی به دست می‌آوریم و روزی آن را از دست می‌دهیم؛ روزی حالمان خوب است و روزی بد؛ و فارغ از تمام پستی‌وبلندی‌های زندگی، چاره‌ای جز زندگی‌کردن نداریم؛ پس چه‌بهتر که از این زندگی، نهایت لذت را ببریم. این میل به لذت در زندگی فناپذیر، می‌تواند باعث کاهش استرس و اضطراب در مواجهه با مشکلات کم‌اهمیت مثل ترس غیرواقعی از، از دست دادن عشق شود.
جمع‌بندی؛ ترس از دست دادن در رابطه
ترس از دست دادن در رابطه می‌تواند ریشه‌ای بسیار عمیق داشته باشد. دیدگاه‌های مختلف در روانشناسی با زاویه دید خاص خود توضیحی برای این مشکل دارند و درمانی برای آن ارائه می‌کنند. در این مقاله به دیدگاه اگزیستانسیال یا وجودگرایانه اشاره کردیم و این ترس را با نظریه سبک‌های دلبستگی بررسی کردیم.
منابع:
کتاب نظریه های رشد؛ ویلیام کرین – غلامرضا خوی نژاد، علیرضا رجایی؛ ویراست ششم
