آیا عشق در نگاه اول وجود دارد؟ ممکن است فردی را ببینیم و در همان نگاه اول یا پس از چند برخورد، حس کنیم یک دل نه صد دل عاشقش شده‌ایم! پس از آن دیگر نمی‌توانیم به او فکر نکنیم و مدام فیلم لحظه برخورد را با سرعت آهسته در ذهنمان پلی می‌کنیم! از نظر ما او تمام خوبی‌ها و ویژگی‌های مثبت را داراست و انگار یک پکیج کامل است برای این‌که شریک عاطفی ما باشد. کنجکاوی‌های جدید درباره او و دنیای درونی‌اش پیدا می‌کنیم و با خود می‌گوییم «مطمئناً عاشق شده‌ام. قطعاً این حال و احوالاتی که تجربه میکنم عشق است.»
بسیار خب، بیایید از فیلم هندی خارج شویم و به دنیای واقعی بپیوندیم! آیا از دیدگاه روانشناسی، عشق در نگاه اول تایید شده است؟ در ادامه بر اساس علم روانشناسی و به صورت واقع بینانه به این سوال پاسخ می‌دهیم. پس با ما همراه باشید.
عشق در نگاه اول وجود دارد؟
بیایید پاسخ به این سوال را با بررسی مراحل رسیدن به عشق پایدار، توضیح دهیم. مسیر رسیدن به عشق پایدار، از سه مرحله یا ایستگاه عبور می‌کند. بررسی این ایستگاه‌ها در نهایت به ما می‌گوید که عشق در نگاه اول تا چه اندازه قابل اطمینان است و می‌تواند به مرحله عشق پایدار برسد یا نه؟
- بیشتر بخوانید: تفاوت عشق و دوست داشتن
مرحله اول: حس دوست داشتن اولیه
از همین ابتدا بگویم که بله! درست است. عشق در نگاه اول، نام دیگر این مرحله می‌باشد. یعنی زمانی که فردی را می‌بینیم، حس می‌کنیم او نیمه گمشده ماست و با تمام وجود به او دلبستگی پیدا می‌کنیم؛ در حقیقت در مرحله یا ایستگاه اول قرار داریم. این حس دوست داشتن اولیه، در بسیاری از مواقع ممکن است در نگاه اول رخ دهد یا پس از چند برخورد، اطمینان حاصل کنیم که به او حسی فراتر از یک کشش معمولی داریم.
هنگامی که حس دوست داشتن اولیه را تجربه می‌کنیم، شور و اشتیاق و حرارت بسیار زیادی داریم، معشوق را یک موجود فرا زمینی و عاری از هر ویژگی منفی می‌بینیم، هر رفتار یا ویژگی او جذاب و دوست داشتنیست و انگار که سرشار از زیبایی‌ها و خوبی‌هاست. سریع دلتنگ می‌شویم، می‌خواهیم هرچه بیشتر با او زمان صرف کنیم و وقتی در کنارش هستیم لحظات بسیار زیبایی را تجربه می‌کنیم.
تمام این احساسات و حالت‌ها طبیعی است. اما چند نکته مهم وجود دارد:
-
ویژگی‌های ظاهری، یکی از عوامل برجسته در ایجاد حس دوست داشتن اولیه می‌باشد:
باید این نکته را در نظر داشته باشیم که در مرحله دوست داشتن اولیه، ویژگی‌های ظاهری نقش زیادی دارد. در مواقعی که با یک نگاه حس دلبستگی زیادی را تجربه می‌کنیم، ویژگی‌های ظاهری حتی می‌تواند تنها عامل باشد! چون در برخوردهای اول، معمولاً چیزی به جز ظواهر قابل دریافت نیست و احتمالاً خوشایندی بسیار زیاد ظاهر فرد برای ما، تاثیر زیادی در ایجاد این حس داشته است. این موضوع یکی از دلایل مهمیست که بیان می‌کند، چرا این مرحله را به عنوان مرحله اول در نظر می‌گیریم.
-
در این مرحله، شور و حرارت اولیه بسیار زیاد است:
محققان از افرادی که به تازگی عاشق شده‌اند (در ایستگاه اول عشق بودند!) تصویر برداری مغزی انجام دادند. نتایج تصویربرداری‌ها با یک گروه دیگر از انسان‌ها شباهت بسیار زیادی داشت. معتادین به موارد مخدر! این تحقیق ثابت می‌کند که در نخستین مرحله عشق یا همان عشق در نگاه اول، فرد در چه حس و حالی به سر می‌برد! منطق و قوه تفکر عقلانی تا حدی زیادی کاهش می‌یابد و فرد در حال تجربه حجم زیادی از احساسات و هیجانات است. این حرارت اولیه می‌تواند تا چندین ماه ادامه داشته باشد.
-
به دلیل اشتیاق و شور زیاد، شناخت واقع بینانه وجود ندارد:
نکته مهم بعدی، آگاهی داشتن نسبت به این موضوع است که در مرحله اول عشق، شناخت واقع بینانه وجود ندارد. یعنی فرد عاشق به دلیل تجربه احساسات و هیجانات زیاد، صرفاً نکات مثبت و ویژگی‌های جذاب معشوق را می‌بیند و نمی‌تواند به صورت واقع بینانه و منطقی، شناخت پیدا کند. حتی اگر ویژگی‌های منفی یا عدم تفاهمی هم مشاهده کند، آن را با دید مثبت تفسیر می‌کند. به همین علت، ممکن است افراد نسبت به شخصی احساس دوست داشتن اولیه داشته باشند که از خیلی جهات تفاهم ندارند، اما متوجه این تفاوت‌ها هم نباشند.
مرحله دوم: کاهش هیجانات اولیه و شناخت واقع بینانه
پس از پایان مرحله اول، هیجانات و شور اولیه تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند و پرده‌ای که مقابل تفکر عقلانی وجود داشت، کنار می‌رود. در این مرحله است که فرد می‌تواند به صورت واقع بینانه، ویژگی‌های منفی معشوق و تفاوت‌ها را مشاهده کند. دید منطقی‌تری به رابطه پیدا می‌کند و میزان تفاهم را به صورت واقع بینانه می‌سنجد. نسبت به دنیای درونی شریک عاطفی، علائق او و ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری‌اش شناخت درست‌تری پیدا می‌کند. این مرحله یک ایستگاه بسیار مهم در مسیر عشق است. زیرا شناخت درست و واقع بینانه، در تصمیم گیری برای ادامه رابطه نقش بسیار تعیین کننده‌ای دارد. (البته که در این مرحله همچنان دلبستگی وجود دارد اما با دید منطقی!)
مرحله سوم: عشق پایدار
و اما ایستگاه آخر، عشق پایدار. پس از این‌که حرارت و هیجانات شدید اولیه کاهش یافت و فرد مرحله شناخت واقع بینانه را رد کرد، ممکن است قدم به مرحله عشق پایدار بگذارد. یعنی فرد عاشق، در مرحله شناخت واقع بینانه، به این نتیجه رسیده است که تفاهم خوبی با معشوق دارد، تفاوت‌ها در حدی نیست که ادامه رابطه را با مشکل مواجه کند، ویژگی‌های منفی معشوق را شناخته و فرد مقابل نیز شناخت درستی از او پیدا کرده است. سپس با تمام این آگاهی‌ها تصمیم می‌گیرد رابطه را ادامه دهد و به مرحله عشق پایدار وارد می‌شود.
تفاوت عشق در نگاه اول و عشق پایدار، شناخت درست و منطقی از شریک عاطفی است. البته ورود به این مرحله، مثل فیلم‌های عاشقانه کلاسیک (!) به این معنا نیست که طرفین لزوماً تا آخر عمر به خوبی و خوشی در کنار هم زندگی خواهند کرد. ادامه مسیر و تجربه یک رابطه باکیفیت، به عوامل بسیار زیادی بستگی دارد. (در مقاله «دلایل سرد شدن رابطه عاطفی» مفصل به این موضوع پرداخته‌ایم.)
بیشتر بخوانید:
نتیجه گیری
احتمالا با مطالعه مراحل، به نتیجه درست رسیده‌اید؛ اما برای استحکام و جمع بندی مطالب، بیایید نتیجه نهایی را بررسی کنیم. عشق در نگاه اول وجود دارد و نام دیگرِ «حس دوست داشتن اولیه» است. یکی از ایستگاه‌های مسیر عشق پایدار می‌باشد و تجربه آن، می‌تواند لازمه شروع مسیر باشد اما این حس، مرحله اول مسیر است دوستان! عشق در نگاه اول، به هیچ عنوان دلیل کافی و خوبی برای درستی و پایداری رابطه نیست. علاوه بر این، تصمیم‌گیری‌های مهمی مثل ازدواج یا شروع زندگی مشترک نباید در این مرحله صورت بگیرد.
اگر عشق را به معنای دوست داشتن عمیق بدانیم، هرگز در مراحل اولیه ایجاد احساسات، به وجود نخواهد آمد. توجه به این نکته مهم به ما کمک می‌کند تا تحت تاثیر شور اولیه، تصمیم‌گیری‌های نادرست انجام ندهیم.
دلایل عشق در نگاه اول
در بخش قبل، معایب تصمیم‌گیری بر اساس هیجانات اولیه را بیان کردیم و در این بخش بیان می‌کنیم که به چه دلایلی ممکن است عشق در نگاه اول رخ دهد. بررسی دلایل به ما درک درست‌تری خواهد داد.
۱. ترشح دوپامین و سروتونین
وقتی فرد عاشق می‌شود، واکنش‌های شیمیایی در مغز رخ می‌دهد و دوپامین و سروتونین ترشح می‌شوند. دکتر تریشا استراتفورد می‌گوید، در این مرحله، مغز مانند مغز فردیست که هروئین مصرف می‌کند! (همان‌طور که در بخش اول هم گفته شد.) دوپامین توسط هیپوتالاموس (مسیر پاداش مغز) تولید می‌شود و احساس شادی و سرخوشی ایجاد می‌کند. اما داستان سروتونین چیست؟ سروتونین پس از ملاقات با کسی که از نظر ما جذاب است، ترشح می‌شود و تاثیر زیادی بر احساسات ما در اوایل رابطه دارد. ترکیب دوپامین و سروتونین در مراحل اول رابطه آن‌قدر تاثیرگذار است که افراد تاثیرات آن را به عشق نسبت می‌دهند.
۲. هاله جذابیت!
در مقاله «جذابیت‌های زنان از نظر مردان» به بخشی از ویژگی‌های خوشایند پرداختیم. هاله جذابیت، یعنی مجموعه‌ای از ویژگی‌های خوشایند و جذاب فرد مقابل؛ ویژگی‌هایی که معمولاً با اولین نگاه، دریافت می‌شود. این جذابیت ظاهری موجب می‌شود فرد عاشق فکر کند چون معشوق جذاب است پس احتمالا از لحاظ اخلاقی و رفتاری نیز سرشار از ویژگی‌های مثبت می‌باشد و هیچ عیبی در او نمی‌توان یافت! علاوه بر این، شیفتگی به خاطر جذابیت‌ها، منجر به سوگیری شناختی می‌شود و فرد تمرکز خود را بر روی سایر ویژگی‌های مثبت می‌گذارد تا احساسات اولیه‌اش را تایید کند.
۳. بازآفرینی گذشته
ما انسان‌ها هربار که خاطرات گذشته را مرور می‌کنیم، بر اساس تجربه و احساساتی که در آن لحظه داریم، تفسیر متفاوتی از گذشته خواهیم داشت. به عنوان مثال، ممکن است فردی با شریک زندگی‌اش، این تصور را داشته باشند که در اولین آشنایی، با اولین نگاه عاشق یک‌دیگر شده‌اند؛ در صورتی که حقیقت به گونه دیگری بوده است. یعنی چون در حال حاضر عشقی عمیق را تجربه می‌کنند، خاطرات گذشته را به گونه‌ای تفسیر می‌کنند که تصور عشق در نگاه اول را تایید کند! (پیچیده شد!) بنابراین لزوماً خاطراتی که درباره عشق در نگاه اول و سپس رسیدن به عشق پایدار گفته می‌شود، صحیح نیست.
جمع بندی
به پایان مقاله «عشق در نگاه اول» رسیدیم. یکی از عوامل تاثیرگذار بر تصورات اشتباه درباره عشق، می‌تواند داستان‌های عاشقانه یا فضای مجازی باشد. شنیدن داستان‌هایی که روایتگر عشق در نگاه اول و سپس شروع یک عشق آتشین و موفق هستند، در ما تصورات نادرستی ایجاد می‌کند. عاشق شدن ابتدای مسیر است دوستان! مسیری که پیچ و خم‌های بسیاری دارد و تصمیم‌گیری با هیجانات و احساسات اولیه، ممکن است ما و فرد مقابل را دچار سختی‌های بسیاری کند.
تا به حال تجربه عشق در نگاه اول داشته‌اید؟
نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.
منابع:
۶ پاسخ
من در نگاه اول به یکی از همکارهام جذب شدم. رفتارهاش خیلی شبیه هست به یه فردی که قبلا میشناختم. حس میکنم این دلیل جذب شدنمه.
سلام سحر جان
بله. این میتونه دلیلی برای جذب شدن باشه، اما ادامه‌ی رابطه و برقراری رابطه باکیفیت به موارد بسیار بیش‌تری بستگی داره.
منم فکر میکنم عشق در نگاه اول برام رخ داده. اینطور که متوجه شدم باید با فرد مقابل رابطه برقرار کنم و بعد از شناخت تصمیم بگیرم درسته؟
سلام مریم جان
بله درسته. همونطور که در مقاله هم گفته شد، رسیدن به صمیمیت و اون چیزی که عشق نامیده میشه، به شناخت درست و واقع‌بینانه نیاز داره.
من به یکی از دوستای دانشگاهم علاقه‌مند شدم. حتی یه لحظه هم نمیتونم بهش فکر نکنم. پس یعنی احساساتم اشتباهه؟
سلام ساراجان
نه لزوما اشتباه نیست. بالاخره تمام روابط از یک جایی شروع میشن. اما هنوز در مرحله‌ی احساسات اولیه هستید و باید با گذر زمان به شناخت واقع‌بینانه برسید تا به مرحله‌ی دوست داشتن عمیق برسید.