اعتماد یکی از ستون‌های اصلی رابطه است که در ازدواج با شخص پارانویید وجود ندارد. وقتی با یک شخصیت پارانویید در رابطه عاطفی هستید، با ترس‌ها و نگرانی‌های غیرمنطقی و بی‌اعتمادی‌های بی‌دلیل مواجه می‌شوید. انگار که همسرتان عینک بدبینی به چشم زده است و زندگی و رفتارهای شما را از پشت شیشه‌های این عینک تماشا می‌کند. در این مقاله ازدواج با شخص پارانویید را بررسی می‌کنیم. ابتدا توضیح می‌دهیم پارانویا چیست و چه نشانه‌هایی دارد، سپس درباره تأثیر آن در رابطه و روش تشخیص آن صحبت می‌کنیم. در نهایت توصیه‌هایی برای کسانی که با افراد پارانویید ازدواج کرده‌اند، ارائه می‌دهیم.
اختلال پارانویا چیست؟
پارانویا در لیست بدترین نوع اختلال شخصیت دسته‌بندی می‌شود. در اختلال پارانویا، بیمار باور دارد که خطری او را تهدید می‌کند، حتی اگر هیچ علامت و نشانه‌ای درباره خطر یا تهدید وجود نداشته باشد. این افراد معمولا به دیگران مشکوک هستند و رفتاری اغراق آمیز دارند. به عنوان مثال ممکن است یک فرد پارانویید فقط بخاطر اینکه همسرش در محل کار، همکارهای جنس مخالف دارد، به او مشکوک باشد و احساس کند مورد خیانت قرار گرفته است.
بیماران مبتلا به پارانویا معمولا افکاری مشابه آنچه در پایین ارائه می‌دهیم را تجربه می‌کنند:
- تصور می‌کنند دیگران قصد آسیب رساندن و حتی کشتن آن‌ها را دارند.
- دیگران می‌خواهند آن‌ها را بد جلوه دهند و نفرت‌پراکنی کنند.
- دیگران عمدا به دنبال اذیت و آزار آن‌ها هستند و اجازه نمی‌دهند زندگیشان خوب پیش رود.
- عزیزانشان به آن‌ها خیانت می‌کنند یا در تلاشند رازی را از آن‌ها پنهان کنند.
- دیگران (از جمله همسرشان) فقط بخاطر پول و دارایی‌هایشان با آن‌ها در ارتباط هستند.
نشانه‌های پارانویا
شک و تردید یکی از قابلیت‌های ذهن انسان است و هر تردیدی پارانویا محسوب نمی‌شود. تشخیص اینکه شک و تردید شما به پارانویا ارتباط دارد یا یک فکر معمولی روزمره است، کار ساده‌ای نیست. گاهی اوقات ممکن است یک دوست یا حتی پزشک به شما بگوید افکار پارانویید دارید، در حالی که خودتان فکر می‌کنید اینطور نیست و فقط یک فکر طبیعی است. در نهایت، خود شخص باید تشخیص دهد که تردیدهایش وسواس‌گونه است و به درمان نیاز دارد یا خیر.
شک و تردیدهای ناشی از پارانویا معمولا با نشانه‌های زیر همراه هستند:
- فکر کردن به تهدید و خطری که وجود دارد، مثل یک خوره به جان بیمار می‌افتد و او را رها نمی‌کند.
- هیچ فرد دیگری به جز بیمار پارانویید به این افکار و تردیدها بها نمی‌دهد.
- بیمار هیچ مدرک و سندی برای اثبات افکارش ندارد. او فقط می‌ترسد و احساس می‌کند در خطر است.
- بیمار می‌داند که اطرافیانش هیچ کار خطایی انجام نداده‌اند و همیشه اعتمادش را جلب کرده‌اند، اما همچنان به آن‌ها مشکوک است و احساس می‌کند چیزی را از او پنهان می‌کنند.
- سوءظن‌های بیمار پارانویید تنها بر اساس احساسات و اتفاقات مبهمی است که احتمالا هیچ خطری نداشته‌اند.
چرا نباید با افراد پارانویید ازدواج کنیم؟
بعضی از افراد در ابتدای رابطه، نشانه‌های پارانویا را با مواردی مثل عشق بیش از حد یا غیرت اشتباه می‌گیرند؛ اما پارانویا جدی‌تر از آن است که بتوانید آن را نادیده بگیرید یا بگویید بخاطر عشقی که به طرف مقابلتان دارید، با آن کنار می‌آیید. رابطه با یک فرد پارانویید پر از اوقات تلخی، دغدغه، اضطراب و درگیری‌های بیهوده و بی‌دلیل است.
ازدواج با شخص پارانویید چالش‌های بسیاری دارد که بعضی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- بیماران پارانویید معمولا به شریک زندگیشان اعتماد ندارند.
- آن‌ها وقتی همراه همسرشان نیستند، از او می‌خواهند ثابت کند کجاست و چه کاری انجام می‌دهد. آن‌ها در چنین مواقعی گاه و بیگاه تماس می‌گیرند، درخواست عکس می‌کنند یا حتی ممکن است سرزده به محلی که همسرشان حضور دارد، بروند.
- آن‌ها منتقدان سرسختی هستند و بدون اینکه به احساسات طرف مقابل توجهی داشته باشند، او را قضاوت می‌کنند. حتی اگر بحث بر سر افکار پارانوییدی باشد، ممکن است به طرف مقابلشان توهین کنند و او را مقصر بدانند.
- دیدگاه منفی افراد پارانویید، آن‌ها را به انزوا می‌کشد، در نتیجه از تجربه‌های شاد و عاشقانه با شریک زندگیشان دور می‌شوند و او را در موقعیت‌های مختلف تنها می‌گذارند.
- آن‌ها ممکن است افکاری در رابطه با خیانت داشته باشند و بخاطر این افکار بی‌پایه و اساس، با لحن و رفتار تهاجمی با شریک زندگیشان برخورد کنند.
- بسیاری از بیماران پارانویید بخاطر افکار وسواس‌گونه خود، کنترل‌گر می‌شوند و اختیارات همسرشان را از او می‌گیرند.
- بیماران پارانویید نسبت به همه چیز بدبین هستند و همیشه بدترین حالت ممکن را در نظر می‌گیرند.
همچنین بخوانید:
روش تشخیص پارانویید در همسر احتمالی یا خواستگار
افراد مبتلا به پارانویا معمولا رفتارهای واضحی دارند که از این اختلال ناشی می‌شود. اگر رفتارهای زیر را در خواستگار یا همسر احتمالی خود دیدید، به پارانویید مشکوک باشید.
- به راحتی به شما یا دیگران توهین می‌کند یا تهمت می‌زند.
- خیلی سخت به شما اعتماد می‌کند و مدام از بی‌اعتمادی حرف می‌زند.
- خودش انتقادپذیر نیست، اما هروقت که بخواهد با هر لحنی، از دیگران انتقاد می‌کند و برایش اهمیتی ندارد که طرف مقابل چه احساسی پیدا می‌کند.
- از کوچک‌ترین حرف‌ها هم سوء برداشت می‌کند و واکنش تندی نشان می‌دهد و به قول معروف، از کاه کوه می‌سازد!
- همیشه حالت تدافعی دارد، عصبی و پرخاشگر است.
- هیچوقت سازش نمی‌کند.
- توانایی بخشیدن و فراموش کردن کارهای دیگران را ندارد.
- به بسیاری از چیزها مشکوک است؛ مثلا تصور می‌کند دیگران به او دروغ می‌گویند یا برایش پاپوش درست می‌کنند و به این دیدگاه اصرار دارد.
- تصور می‌کند همیشه در معرض خطر است و دنیا جای ناامنی است.
- برقراری ارتباط با دیگران و به خصوص افراد جدید برایش سخت است، زیرا نمی‌تواند به آن‌ها اعتماد کند.
- به تئوری‌های بی‌پایه و اساس درباره توطئه اعتقاد دارد.
دقت داشته باشید که اگر نامزد احتمالی شما یک بار رفتارهای بالا را انجام دهد، بدین معنا نیست که پارانویا دارد. ممکن است بخاطر تنش‌ها و اضطراب‌های شدید لحظه‌ای، چنین رفتاری نشان داده باشد و بعد از گذشت زمان و بازیابی آرامش، متوجه شود که اشتباه کرده است. شما باید رفتارهای طرف مقابلتان را در بلند مدت ارزیابی کنید تا متوجه شوید او یک فرد پارانویید است یا خیر.
نکاتی درباره رفتار درست بعد از ازدواج با شخص پارانویید
پیش از هر چیز بهتر است که از ازدواج با شخص پارانویید خودداری کنید؛ اما بعد از ازدواج با فرد بیمار متوجه علائم پارانویید شدید یا همسرتان بعد از ازدواج به این اختلال مبتلا شده است، باید راهکارهای مدیریت آن را بدانید. اگر با یک شخص پارانویید ازدواج کرده‌اید، باید هم از خودتان مراقبت کنید و هم از همسرتان.
در ادامه نکاتی را توضیح می‌دهیم که به شما در مدیریت رابطه با شخص پارانویید کمک می‌کند.
۱. احساسات همسرتان را درک کنید
منشأ تمام افکار وسواس‌گونه افراد پارانویید، ترس است. سعی کنید احساسات همسرتان را بپذیرید و به او آرامش دهید. به همسرتان بگویید ترس و اضطرابش را درک می‌کنید و کنارش هستید تا از او مراقبت کنید. با این کار، همسرتان احساس راحتی می‌کند و شدت خشمش هم کم‌تر می‌شود.
دقت داشته باشید که درک و پذیرش احساسات طرف مقابل به این معنی نیست که به افکار بی‌پایه و اساس ناشی از پارانویا بها بدهید و با او موافقت کنید. شما فقط باید به احساسات ریشه‌ای او توجه داشته باشید.
۲. ابهامات رابطه را از بین ببرید
در رابطه با شخص پارانویید جای هیچ شک و تردید و ابهامی وجود ندارد. پس هرجایی که احساس کردید ممکن است همسرتان سوء برداشت کند، برای او با شفافیت کامل توضیح بدهید، رازی را از او پنهان نکنید و هیچ نقطه پنهانی در رابطه نداشته باشید. وقتی قرار است درباره مسئله‌ای برای همسر پارانوییدی خود توضیح بدهید، حالت دفاعی نگیرید و با مهربانی با او صحبت کنید.
۳. افکار پارانوییدی را نه نادیده بگیرید و نه جدی
وقتی فرد پارانویید با فکری وسواس‌گونه درگیر است، منطق را درک نمی‌کند. به عنوان مثال وقتی تصور می‌کند دیگران می‌خواهند غذای مسموم به خورد او بدهند، هیچ منطقی نمی‌پذیرد. اگر شما بخواهید با استدلال برای او توضیح دهید که غذا مسموم نیست، او تصور می‌کند شما قصد فریب دادنش را دارید و اعتمادش را از دست می‌دهد. به جای توضیحات منطقی، فقط کافی است یک قاشق از غذا را قبل از او بخورید!
همانطور که در راهکار اولی اشاره کردیم، به جای اینکه روی افکار پارانوییدی تمرکز کنید، به احساسات زیربنای آن توجه داشته باشید. بدون اینکه افکار همسرتان را تایید کنید، درباره احساساتش با او حرف بزنید. با این کار سطح اضطراب همسرتان را کاهش می‌دهید و می‌توانید او را آرام کنید.
۴. در رابطه‌تان حد و مرز تعیین کنید
ازدواج با شخص پارانویید و زندگی کردن با او، بدین معنا نیست که به خودتان آسیب برسانید. سلامت روان شما در اولویت اول قرار دارد. پس برای همسرتان حد و مرزهایی تعیین کنید و به او نشان دهید که در صورت عبور از این حد و مرزها با چه عواقبی مواجه می‌شود. به عنوان مثال یک خط قرمز مهم، توهین است. اگر همسرتان بخاطر افکار پارانوییدی به شما توهین کرد، محدودیتی برای او در نظر بگیرید؛ مثلا تا چند روز با او صحبت نکنید.
اجازه دهید همسرتان با عواقب رفتارهای پارانوییدی مواجه شود تا در صدد درمان این اختلال و دریافت کمک از روانشناسان حرفه‌ای برآید. به یاد داشته باشید که شما نباید بخاطر پیشگیری از درد و رنج همسرتان، خودتان را قربانی کنید و اجازه دهید هرطور که می‌خواهد با شما رفتار کند.
۵. هر دو برای رابطه تلاش کنید
همسرتان حتی اگر پارانویید دارد، باز هم به شما علاقمند است و دلش نمی‌خواهد شما را بیازارد. پس از این علاقه استفاده کنید و از او بخواهید به اندازه شما برای حفظ و سلامت رابطه‌تان تلاش کند. در رابطه‌تان عادت‌های مثبت ایجاد کنید تا همسرتان با شما همراه شود و کم‌کم زندگی را به سمت و سوی درست پیش ببرید.
۶. روابط اجتماعی خود را حفظ کنید
پارانویا در رابطه، هر دو طرف را منزوی می‌کند. انزوا و نداشتن روابط اجتماعی فقط اوضاع را از چیزی که هست، بدتر می‌کند. وقتی روابط اجتماعی با خانواده و دوستانتان را کنار می‌گذارید، از نظر روانی تحت فشار قرار می‌گیرد؛ همچنین افرادی که می‌توانند از شما حمایت کنند و کمک حالتان باشند را از دست می‌دهید. حفظ روابط اجتماعی، به خصوص ارتباط با افراد حمایتگر، هم سلامت روان خودتان را حفظ می‌کند و هم به مدیریت علائم پارانویا در شریک زندگیتان کمک می‌کند.
۷. کمک گرفتن از روانشناس حرفه‌ای
حضور روانشناسان و روانپزشکان متخصص در کنار زوجی که یکی از آن‌ها به پارانویا مبتلاست، ضروری است. افراد متخصص به خوبی با علائم این بیماری آشنایی دارند و می‌توانند به هر دو طرف، راهکارهایی برای بهبود آن ارائه دهند. آن‌ها واقعیت را به شما و همسرتان نشان می‌دهند و به شما کمک می‌کنند یک‌دیگر را بهتر درک کنید؛ در نتیجه راحت‌تر می‌توانید با یک‌دیگر ارتباط برقرار کنید و مدیریت علائم پارانویا برایتان ساده‌تر می‌شود.
آیا امکان درمان اختلال پارانویا وجود دارد؟
در حال حاضر پارانویا درمان قطعی ندارد، اما استفاده از دارو، صحبت با درمانگر و تکنیک‌های روانپزشکی می‌تواند شدت پارانویا را کاهش دهد و به بیمار برای مدیریت علائم کمک کند. بیمارانی که برای درمان اقدام می‌کنند، می‌توانند زندگی سالم‌تری داشته باشند و راحت‌تر با عزیزانشان ارتباط برقرار می‌کنند.
مصرف داروهای ضد روان‌پریشی و ضد اضطراب و صحبت با روان‌‌درمانگر به بهبود پارانویا کمک می‌کند؛ اما مشکل این است که بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری در برابر درمان مقاومت می‌کنند. بیماران پارانویید بر این باورند که با مصرف دارو آسیب می‌بینند و حتی ممکن است کشته شوند! آن‌ها همچنین خیلی سخت به روان‌درمانگرها اعتماد می‌کنند و کم‌تر پیش می‌آید که درباره زخم‌های درونی و آسیب‌های روانی خود با یک تراپیست حرف بزنند. مقاومت بالای بیماران پارانویید در برابر دارو و تراپی، روند درمان این بیماری را بسیار کند می‌کند.
درمان پارانویا به شدت بیماری نیز بستگی دارد. در موارد شدید، بیمار معمولا حاضر به ملاقات با پزشک نیست و دارویی مصرف نمی‌کند. به همین دلیل باید در بیمارستان روانی بستری شود و تحت نظر باشد.
بیشتر بخوانید:
کلام آخر
در این مقاله درباره ازدواج با شخص پارانویید صحبت کردیم و درباره ریسک‌های رابطه عاطفی با این افراد توضیح دادیم. پارانویا یکی از مهم‌ترین آژیر خطرهای رابطه عاطفی است. افراد مبتلا به پارانویا، خواسته یا ناخواسته، آسیب‌های جسمی و روانی بسیاری به شریک زندگیشان وارد می‌کنند.
اگر به راهنمایی بیشتری درباره زندگی با شخص پارانویید نیاز دارید یا احساس می‌کنید خواستگار یا همسر احتمالی شما به این اختلال مبتلاست، می‌توانید از روانشناسان متخصص مجموعه پل کمک بگیرید. این افراد به سوالات شما پاسخ می‌دهند و راهکارهای لازم درباره زندگی و رفتار با یک شخص پارانویید را به شما آموزش می‌دهند. همچنین به شما کمک می‌کنند که تشخیص دهید آیا طرف مقابلتان یک شخص پارانویید است یا خیر.
منابع:
- https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/conditionsandtreatments/paranoia#diagnosing-paranoia
- https://www.bridgestorecovery.com/blog/paranoid-personality-disorder-and-relationships-moving-past-fear-together/
- https://milestonehealthcenter.com/how-to-deal-with-a-spouse-with-paranoid-personality-disorder/
