افسردگی رایج‌ترین اختلال روانی در بزرگسالان است. افسردگی، به عنوان یک اختلال خلقی، عاطفه و احساسات را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. افراد مختلف ممکن است اشکال و سطوح مختلفی از عاطفه را در طول روز تجربه کنند. در این مقاله با بررسی افسردگی شبانه و علائم آن، این اختلال را بررسی خواهیم کرد تا منشا، دلیل و درمان آن را توضیح دهیم.
علائم افسردگی
- خلق افسرده
- فقدان لذت
- کاهش یا افزایش محسوس وزن که با تغییر در میزان اشتها قابل توجیه است.
- بی خوابی یا پرخوابی
- سراسیمگی روانی یا کندی روانی حرکتی
- احساس بی ارزشی خود و زندگی، احساس گناه درباره فعالیت ها و تصمیمات (کاذب و نامناسب با شرایط)
- کاهش توانایی در تمرکز، فکر کردن و توجه
- افکار مرگ یا خودکشی
8 مورد از نشانه‌های افسردگی که در این بخش ذکر شد، باید به مدت حداقل دو هفته و در تمامی جنبه‌های زندگی در تمامی روزها وجود داشته باشند. علامت دیگری که حین تشخیص گذاری باید موردتوجه قرار گیرد، تاثیر نشانه‌ها بر عملکرد شغلی یا تحصیلی و اجتماعی فرد است. در غیر این صورت، تشخیص‌گذاری صحیح نخواهد بود.
تشخیص افسردگی شبانه
بر اساس توضیحات داده شده، احساس افسردگی فقط در شب شامل تشخیص‌گذاری افسردگی نمی‌شود؛ با این حال، استثناعات نیز باید در تشخیص‌گذاری در نظر گرفته شوند. برای مثال ممکن است فرد با انکار علائم به صورت آگاهانه یا ناهوشیار، درگیر افسردگی پنهان باشد. در این شرایط، طی روز و همراهی با اطرافیان نشانه‌ها وجود ندارند یا بسیار کمرنگ هستند در حالی که شب‌ها شدت آنها افزایش می‌یابند. از آنجایی که افسردگی شبانه یک اختلال روانشناختی نیست؛ اشکال مختلف افسردگی ممکن است به این شکل خود را نشان دهند.
استثنا دیگری که می‌تواند در بروز نشانه‌ها دخالت داشته باشد، افسردگی آتیپیک است. در افسردگی آتیپیک یا غیرمعمول نشانه‌های منفی مثل عاطفه و عزت نفس پایین به صورت مداوم ماندگار نیستند و در صورت مواجهه با محرک‌های مثبت، نشانه‌ها از بین رفته یا کمرنگ می‌شوند. با این حال در صورتی که نشانه‌ها فقط بعد از غروب آفتاب بروز پیدا می‌کنند و ارتباطی با محرک‌های مثبت وجود ندارد، تشخیص این نوع از افسردگی صحیح نخواهد بود.
افسردگی اساسی با الگوی فصلی استثنا دیگری است که می‌تواند تحت عنوان افسردگی شبانه شناخته شود. در صورتی که نشانه‌های افسردگی در طول فصول سرد سال یعنی پاییز و زمستان عود کنند، این تشخیص صحیح خواهد بود. نکته مهم درباره تشخیص‌گذاری افسردگی اساسی با الگوی فصلی، حضور نشانه‌ها در 6 ماه اول سال اما به شکل خفیف‌تر است. به دلیل وارونگی فصل در نیمکره جنوبی کره زمین، الگوی زمانی در نیمکره جنوبی بالعکس خواهد بود.
افسردگی اساسی با الگوی فصلی در کشورهایی که پاییز و زمستان‌هایی با سرمای زیاد یا نور بسیار کم دارند، بسیار رایج است؛ اما امکان ابتلا به آن در سراسر جهان وجود دارد.
تفاوت افسردگی بالینی و افسردگی شبانه
مهم‌ترین تفاوتی که می‌توان بین افسردگی بالینی و افسردگی شبانه به آن اشاره کرد، ماندگاری و شدت علائم در طول روز و طی روزهای مختلف است. کاهش انرژی در شب یک تغییر طبیعی در بدن انسان است. چرخه‌های مختلفی از تولید و جذب هورمون‌های مختلف در بدن وجود دارند که بر اساس یک ساعت درونی کار می‌کنند و مخصوصا بعد از یک روز دشوار و خسته‌کننده می‌توانند احساس افسردگی در شب‌ها را ایجاد کنند. تفاوت غمگینی و افسردگی در افسردگی شبانه از آنجایی حائز اهمیت است که افرادی که از افسردگی شبانه شکایت می‌کنند، در اکثر شب‌ها احساس مشابهی دارند و با یک وضعیت گذرا مواجه نیستند.
علائم افسردگی شبانه
شناسایی نشانه‌ها و علائم برای مشخص کردن شکل مشکلی که با آن مواجه هستید، اهمیت زیادی دارد. همانطور که گفته شد، یک وضعیت گذرا از افسردگی شبانه که بر اساس استرس فعالیت‌های روزانه ایجاد شده با افسردگی شبانه متفاوت است. در ادامه علائمی که می‌تواند نشانگر افسردگی شبانه باشد را بررسی خواهیم کرد.
افزایش احساس غم با غروب آفتاب
نور خورشید یکی از نشانگرهایی است که دستور فعال و پرانرژی بودن یا در حالت استراحت بودن را به مغز می‌دهد. این نشانه که یکی از نشانه‌های اصلی افسردگی فصلی نیز هست، با کاهش محسوس زمان روز در فصول سرد منجر به تعارض در ساعت درونی بدن با ساعت روز شده و این سردرگمی می‌تواند در بلندمدت (حدود یکماه) علائم افسردگی را فراخوانی کند.
افکار مکرر منفی به همراه اضطراب
افکار منفی و اضطراب از علائم افسردگی هستند. از آنجایی که معمولا در افسردگی شبانه، اضطراب نقش اصلی در ایجاد احساسات منفی را دارد، افسردگی شبانه می‌تواند به شکلی نشانه‌ای از حضور یک اختلال اضطرابی باشد.
خواب نامنظم یا ناکافی
افکار منفی به همراه اضطراب می‌تواند منجر به ناتوانی در به خواب رفتن شود. اختلال بی‌خوابی به عنوان یک اختلال مستقل می‌تواند به مرور زمان ایجاد شده یا شروع زودهنگام آن به ایجاد احساسات منفی به دلیل ناتوانی در به خواب رفتن و نگرانی از میزان خواب و فعالیت‌های روز آینده ایجاد شود. خستگی مفرط در طول روز یا خواب آلودگی حتی در روزهایی که میزان خواب کافی بوده، می‌تواند نشانه‌ای از خواب نامناسب باشد. این کاهش کیفیت خواب ممکن است در نتیجه وجود آپنه تنفسی یا انواع مختلف اختلالات خواب ایجاد شده باشد.
اخلال در چرخه‌های مغز
چرخه‌های مغز به نوعی ساعت بدن هستند. طی هر شبانه‌روز، در ساعات مشخصی اتفاقات مشخصی در مغز می‌افتد. بهم خوردن این چرخه‌ها به هر دلیلی، می‌تواند منجر به افسردگی شبانه و احساس غم بعد از غروب خورشید شود. عوامل زیادی از جمله زمان وعده‌های غذایی، میزان و زمان قرار گرفتن در معرض نور طبیعی یا مصنوعی یا سفر هوایی از یک منطقه زمانی به منطقه زمانی دیگر همگی می‌توانند منجر به این اخلال شوند.
دلیل افسردگی شبانه
از آنجایی که افسردگی شبانه یک اختلال روانشناختی مشخص نیست و عوامل زیادی در آن دخیل هستند، مشخص کردن دلیل اصلی و قطعی درگیر شدن با آن غیرممکن است. با این حال می‌توان گروهی از عوامل احتمالی را بررسی کرد.
عوامل روانشناختی
تاریکی و شب مخصوصا لحظات قبل از به خواب رفتن، به شکلی زمانی برای بررسی خلاصه روزی که گذشت و ارزیابی فعالیت‌ها است. یک اتفاق، تصمیم یا شرایط دشوار، می‌تواند به عنوان نوعی شروع کننده پروسه و گسترش افکار منفی باشد. یک شب خواب ناکافی یا کم کیفیت، می‌تواند منجر به شکل‌گیری چرخه معیوبی از درگیری ذهنی حین شب را ایجاد کرده و برای مدت نسبتا طولانی با فرد باقی بماند.
عوامل محیطی
عواملی که مستقیما و از طریق محیط پیرامون بر بدن ما تاثیر می‌گذارند، می‌توانند مستقیما باعث اخلال در چرخه شبانه‌روزی بدن شوند. نور مصنوعی بیش از حد وقت خواب یا عوامل مزاحم که از خواب جلوگیری می‌کنند، به مرور زمان و طی سه الی پنج شب می‌توانند چرخه خواب و بیداری را کاملا از ریل سلامت منحرف کنند. تصحیح این انحراف به سادگی اتفاق نخواهد افتاد و پروسه‌های پزشکی یا کمک پزشکی ممکن است ضروری باشد. شناخته‌شده‌ترین درمان کمک پزشکی برای تصحیح چرخه خواب و بیداری، نوردرمانی است.
استرس و اضطراب مزمن
یک ذهن آشفته و درگیر، به سختی ممکن است به خواب رود. استرس و اضطراب مزمن با درگیر کردن مغز درباره مسائلی که شاید فوریت یا اهمیتی نداشته باشد، می‌تواند خواب سالم و کافی را از بین برده و همراه با خستگی مفرط در روز آینده، به مرور زمان افسردگی شبانه را ایجاد کند.
درمان افسردگی شبانه؛ چگونه با آن مقابله کنیم؟
افسردگی شبانه یک اختلال خلقی نیست و نقص در کارکردهای بیولوژیکی نقش اصلی را بازی می‌کنند. به همین دلیل درمان‌های متمرکز بر کنترل کیفیت خواب، کنترل فعالیت‌ها در طول روز و در مجموع درمان‌های رفتاری اولویت بیشتری دارند. با این وجود، در صورت نیاز، درمان‌های روانشناختی نیز می‌توانند در افزایش سرعت بهبود موثر باشند. در صورتی که اختلالات ذکر شده در بخش‌های قبلی همراه با افسردگی شبانه وجود داشته باشند یا علائم نشانه‌ای از وجود آنها باشند، درمان آنها مستقل از درمان‌های رفتاری پیگیری خواهد شد.
در صورتی که علائم ذکر شده را خود مشاهده می‌کنید، پیگیری و اقدام به کنترل آنها اهمیت زیادی در سلامت روان شما خواهد داشت. شما می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین افسردگی پتلفرم پل از کمک بهترین متخصصین حوزه سلامت روان بهره ببرید.
در ادامه درمان‌های هدفمند افسردگی شبانه را بررسی خواهیم کرد.
مشخص کردن افکار منفی
قدم اول در مواجهه با افسردگی شبانه، پیدا کردن افکار منفی، تاثیر آنها بر تصمیم و رفتار فرد و همینطور تاثیر بر کیفیت خواب است. این افکار منفی ممکن است در واکنش به اتفاقات پراسترس روز یا به آسیب‌های روحی روانی گذشته مرتبط باشند.
شکل‌دهی عادات
عادات مرتبط با تغذیه، خواب و کنترل افکار منفی قدم بعدی در درمان افسردگی شبانه خواهند بود. تخلیه افکار قبل از رفتن به رخت‌خواب با صحبت کردن درباره آنها یا نوشتن روش مناسبی برای رهایی از افکار سمج شبانه هستند. کنترل حجم و زمان آخرین وعده غذایی قبل از خواب با کمک به متعادل سازی چرخه شبانه‌روزی بدن می‌تواند مفید واقع شود.
عوامل مزاحم برای خواب قدم دیگری است که باید موردتوجه قرار گیرد. از بین بردن نور یا صداهای مزاحم می‌تواند در به خواب رفتن موثر باشد. استفاده از روش‌های مختلف مثلا ورزش در طی روز نیز می‌تواند راهکار مناسبی جهت کاهش انرژی در شب و در نتیجه آسودگی در به خواب رفتن باشد.
استفاده از داروهای غیرمخدر و غیرآرامبخش خواب‌آور، مثل ملاتونین که به کنترل چرخه شبانه‌روزی کمک می‌کند در صورت تشخیص متخصص می‌تواند موثر باشد. تمرین‌های آرامش بخش مثل یوگا یا تمرین کنترل بر افکار در مراحل بعدتر درمان و دوری از مشکل را تضمین خواهد کرد.
در نهایت، با از بین رفتن علائم و برگشتن چرخه شبانه‌روزی بدن به حالت طبیعی، شکل‌دهی به عاداتی مثل ساعت خواب مشخص، منظم و ثابت در کنار روتین قبل از خواب به تحکیم عادات و ثبات چرخه شبانه‌روزی در حالت سالم تاثیر زیادی دارد.
کلام آخر
اصطلاح افسردگی شبانه به وضعیتی اشاره دارد که طی آن فرد با غروب آفتاب یا در نیمه شب با هجمه‌ای از احساسات و عواطف منفی روبرو می‌شود. این وضعیت روانشناختی می‌تواند نشانه‌ای از افسردگی فصلی، افسردگی پنهان یا افسردگی آتیپیک باشد. در غیر این صورت، عوامل بیولوژیکی مخصوصا چرخه شبانه‌روزی بدن نقش اصلی در این مشکل را دارد و با بهبود و کنترل آن، درمان اتفاق خواهد افتاد.
منابع:
