نوجوانی یکی از دوره‌های پیچیده زندگی است. در این دوره بچه‌ها رفتارهایشان به خاطر بلوغ تغییر می‌کند و حتی ممکن است در رابطه با پدر و مادرشان با چالش مواجه شوند. بعضی از نوجوان‌ها نیز بخاطر شرایط محیطی یا ژنتیکی به افسردگی مبتلا می‌شوند. تشخیص اینکه رفتارهای پسر نوجوان بخاطر بلوغ اوست یا از افسردگی نشأت می‌گیرد، برای پدر و مادرها چندان ساده نیست. متداول‌ترین علائم افسردگی در نوجوانان پسر عبارتند از:
- احساس ناامیدی و غم و اندوه
- انزوا و بی‌علاقگی به ارتباطات اجتماعی
- عزت نفس پایین
- احساس بی‌ارزشی
- تحریک‌پذیری و زود جوش آوردن
- بی‌علاقگی نسبت به فعالیت‌هایی که قبلا از آن‌ها لذت می‌برده است
- کاهش قدرت تمرکز و حواس‌پرتی
نوجوان‌ها معمولا وقتی عملکرد خوبی در مدرسه ندارند، سرزنش می‌شوند، استرس شدیدی را تجربه می‌کنند یا گرایش جنسی متفاوت از همسن‌وسال‌هایشان دارند، به افسردگی مبتلا می‌شوند. در این مقاله اطلاعات مورد نیاز درباره افسردگی در نوجوانان پسر ارائه می‌دهیم.
افسردگی چیست؟
افسردگی یک اختلال خلقی است که احساساتی مثل غم و اندوه، ناامیدی و بی‌علاقگی نسبت به فعالیت‌های مورد علاقه را به‌دنبال دارد. اگر این احساسات برای مدت طولانی (بیشتر از ۲ هفته) ادامه داشته باشد، به‌عنوان افسردگی شناخته می‌شود. افسردگی روی سلامت روان، طرز فکر و باورها، عملکرد فرد در محل تحصیل یا کار و حتی سلامت جسمانی او تأثیر می‌گذارد. در مقاله «افسردگی چیست؟» توضیحات بیشتری درباره این اختلال خلقی ارائه داده‌ایم.
افسردگی در نوجوانان پسر و دختر به درمان جدی نیاز دارد و چیزی نیست که به‌مرور زمان از بین برود یا خود فرد توانایی درمان آن را داشته باشد. بدون درمان باقی ماندن این بیماری، روی بزرگسالی هم اثرات منفی دارد و ممکن است به یک مشکل ریشه‌ای در سلامت روان فرد تبدیل شود. نوجوان‌های افسرده‌ای که برای درمان به‌موقع اقدام می‌کنند، بعد از روان‌درمانی و مصرف داروهای تجویزشده، بهتر می‌شوند و علائم کم‌تری را تجربه می‌کنند.
علائم افسردگی در نوجوانان پسر
علائم افسردگی در بزرگسالان با نوجوان‌ها متفاوت است. علائم افسردگی نوجوانان پسر نیز با نوجوان‌های دختر تفاوت‌های جزئی دارد. مهم‌ترین نشانه افسردگی نوجوان‌های پسر این است که همیشه ناراحت هستند، بیرون نمی‌روند و اکثر زمانشان را در اتاقشان می‌گذرانند. آن‌ها مدت زیادی می‌خوابند و ممکن است خیلی بیشتر یا کم‌تر از حالت عادی غذا بخورند.
نوجوان‌های پسر افسرده ممکن است به رفتارهای مخربی مثل رانندگی پرخطر یا دزدی از فروشگاه‌ها نیز روی آورند. این رفتارها هیچ ارتباطی با شیوه تربیتی آن‌ها ندارد و تأثیری است که افسردگی روی سلامت روان و ذهنشان می‌گذارد.
در ادامه به سایر علائم افسردگی در نوجوانان پسر اشاره می‌کنیم:
- احساس درد در قسمت‌های مختلف بدن به‌خصوص در سر و معده
- بی‌تفاوتی نسبت به وقایع و جریان زندگی
- ناتوانی در تصمیم‌گیری
- احساس بی‌ارزشی به‌خصوص بخاطر پایین بودن نمره‌ها یا عملکرد اشتباه در بخش‌های مختلف زندگی
- بی‌مسئولیتی (دیر رسیدن به کلاس درس، ترک مدرسه، افزایش وزن و عدم انجام مسئولیت‌هایی که خانواده به او سپرده‌اند)
- فکر کردن زیاد به مرگ و مردن
- تغییرات جدی در رفتار و افکار (مثلا ممکن است برای بازه‌ای علاقه شدیدی به تتو کردن روی قسمت‌های مختلف بدن پیدا کند)
- سرکشی و نافرمانی
- اختلالات خواب مثل شب‌بیداری، افزایش یا کاهش ساعات خواب یا خوابیدن در طول روز
- روی آوردن به مصرف الکل یا مواد مخدر، رفتارهای جنسی پرخطر یا آسیب رساندن به بدن خود
- ناتوانی در پذیرش شکست و نشان دادن واکنش شدید در صورت شکست خوردن یا نه شنیدن
- دور شدن از دوستان و انزوای اجتماعی
- احساس غم و اندوه همیشگی و گریه‌های بی‌دلیل
- بی‌توجهی به ظاهر و بهداشت فردی
علائم میل به خودکشی در نوجوانان پسر
یکی از خطرناک‌ترین عوارض افسردگی در نوجوان‌ها افزایش تمایل آن‌ها به مرگ و خودکشی است. متاسفانه بعد از تصادف، خودکشی دومین عامل مرگ نوجوان‌ها در آمریکا به‌شمار می‌رود. بنابراین والدین نوجوانان افسرده باید به دقت رفتارهای فرزندشان را زیر نظر بگیرند.
در ادامه به تعدادی از مهم‌ترین نشانه‌های نوجوان‌هایی که به خودکشی فکر می‌کنند، اشاره می‌کنیم:
- ابراز ناامیدی از آینده
- احساس بی‌ارزشی و صحبت درباره اینکه هیچکس او را دوست ندارد
- آماده شدن برای مرگ، نوشتن وصیت‌نامه، نامه خداحافظی یا بخشیدن وسایل موردعلاقه به دیگران
- درگیری و مشاجره‌های سنگین با خانواده
- رفتارهای خشونت‌آمیز
- تهدید به خودکشی
اگر هرکدام از نشانه‌های بالا را در فرزندتان دیدید، فوری با روان‌درمانگر مشورت کنید و اقدامات لازم را برای بهبود وضعیت سلامت روان فرزندتان انجام دهید.
نشانه‌های فرزند شما به خاطر بلوغ است یا افسردگی؟
نوجوان‌ها در سن بلوغ تغییرات همه‌جانبه‌ای را تجربه می‌کنند؛ تغییرات هورمونی، جسمی، اجتماعی، شناختی، جنسی و عصبی. بنابراین طبیعی است که رفتارهایی متفاوت از دوران کودکی خود داشته باشند؛ اما گاهی اوقات والدین نشانه‌های بلوغ را با افسردگی اشتباه می‌گیرند.
به‌عنوان مثال در قسمت‌های قبلی گفتیم که سرکشی می‌تواند یکی از علائم افسردگی در نوجوانان پسر باشد؛ اما منظور این نیست که هروقت فرزندتان با درخواست شما مخالفت می‌کند یا کاری که می‌خواهد را انجام می‌دهد، به افسردگی مبتلا شده است! نوجوان‌ها در دوره بلوغ به استقلال نیاز دارند و شاید فقط به همین خاطر است که گاهی فرزندتان به حرف شما گوش نمی‌دهد!
تشخیص بین افسردگی در نوجوانان پسر و علائم بلوغ در آن‌ها برای والدینی که تجربه‌ای در زمینه روانشناسی ندارند، ساده نیست؛ بنابراین توصیه می‌کنیم تشخیص دقیق این مشکل را به روانشناس متخصص بسپارید. اتحادیه بین‌المللی مشکلات سلامت روان، سوالاتی را تدوین کرده است که پاسخ دادن به آن‌ها به والدین کمک می‌کند تشخیص دهند آیا فرزندشان به افسردگی مبتلا هست یا نه. لیست این سوالات عبارتند از:
۱- آیا فرزندتان حداقل یک دوست صمیمی دارد؟
نوجوان‌های دختر و پسر اغلب دوست دارند بین دوستانشان محبوب باشند و معمولا گروه‌های دوستی دارند؛ اما حداقل یک دوست صمیمی هم برای گذر از دوران بلوغ کفایت می‌کند. اگر فرزندتان هیچ دوستی ندارد و در مدرسه منزوی است، باید از روانشناس حرفه‌ای کمک بگیرید و شرایط سلامت روان او را بررسی کنید.
۲- آیا فرزند شما حداقل با یک فرد بزرگسال معتمد، صحبت می‌کند؟
نوجوان‌ها در مرز بین وابستگی کودکی و استقلال بزرگسالی هستند. به همین دلیل هنوز هم به حمایت بزرگسالان نیاز دارند. نوجوان‌هایی که سلامت روان خوبی دارند، معمولا به یک فرد بزرگسال اعتماد می‌کنند، مسائلشان را با او در میان می‌گذارند و در شرایطی که نیاز دارند، از او راهنمایی می‌گیرند. این فرد بزرگسال ممکن است یکی از والدین، معلم مدرسه یا یکی از اقوام نزدیک باشد.
۳- آیا فرزند شما به فعالیت خاصی علاقه دارد؟
اگر فرزندتان به کاری علاقه دارد و آن را حرفه‌ای و مشتاقانه دنبال می‌کند، احتمالا جای نگرانی نیست. مشغول شدن به یک فعالیت به نوجوان‌ها کمک می‌کند دوره سخت بلوغ را پشت سر بگذارند و ذهنشان را با دغدغه‌های سالم مشغول کنند. وقتی یک نوجوان از نظر روانی سالم است، به دنبال رفتارهای مخرب نمی‌رود و خود را با فعالیت‌های سازنده، موثر و مثبت مشغول می‌کند.
۴- آیا فرزندتان خوشحال است؟
اگر فرزند شما هیچوقت خوشحال و راضی به‌نظر نمی‌رسد، به احتمال افسردگی در او مشکوک شوید و بررسی‌های دقیق‌تری انجام دهید. نوجوان‌های پسر معمولا در دوره بلوغ عصبی‌تر هستند و بیشتر از قبل با والدینشان مشاجره می‌کنند؛ این یک نشانه طبیعی بلوغ است و اگر در حد معمول باشد، ارتباطی به علائم افسردگی در نوجوانان پسر ندارد. پس به‌جای اینکه روی عصبانیت‌ها و تشرهای فرزندتان تمرکز کنید، به میزان خوشحالی و رضایت او توجه داشته باشید.
۵- آیا فرزندتان به دنبال عادت‌های مخرب است؟
نوجوان‌های پسر افسرده معمولا به رفتارهای مخربی مثل مصرف الکل و مواد مخدر روی می‌آورند. آن‌ها حتی ممکن است روی بدنشان با تیغ خط و خش اندازند، در مدرسه خرابکاری کنند یا به دنبال دعوا با همسن‌وسال‌هایشان باشند. اگر فرزندتان یک‌بار یک رفتار اشتباه انجام داد، ممکن است از سر کنجکاوی باشد؛ اما تکرار این رفتارهای مخرب می‌تواند علائم افسردگی در نوجوانان پسر را به شما نشان دهد.
دلایل افسردگی در نوجوانان پسر
افسردگی یک بیماری پیچیده است که می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد. این بیماری ممکن است به‌دلیل ژنتیک، هورمون‌ها، ساختار مغز، تروماهای گذشته یا شرایط کنونی ایجاد شود. بنابراین برای پیدا کردن علت اصلی افسردگی در نوجوانان پسر باید از روانشناس متخصص کمک بگیرید. ما در ادامه این بخش به متداول‌ترین علت‌های ابتلای نوجوانان پسر به افسردگی اشاره می‌کنیم:
- مورد آزار قرار گرفتن توسط قلدرها و سایر افراد همسن‌وسال در مدرسه
- مورد آزار قرار گرفتن در شبکه‌های اجتماعی
- ایجاد انتظارات غیرواقعی بخاطر مقایسه غیرمنطقی خود با بلاگرها و شخصیت‌های رسانه‌های اجتماعی
- استرس و فشار تحصیلی
- تروماهای روانی
- تجربه‌های سختی مثل بیماری، از دست دادن عزیزان یا سوءاستفاده جنسی و روانی
بیشتر بخوانید:
برای تشخیص قطعی به کدام متخصص مراجعه کنیم؟
اگر علائم افسردگی در نوجوانان پسر را در فرزندتان مشاهده می‌کنید، ابتدا با یک روانشناس مشورت داشته باشید. هیچ آزمایش پزشکی برای تشخیص افسردگی وجود ندارد. این بیماری تنها با بررسی شرح حال بیمار، رفتارها و علائم و تست‌های روانشناختی تشخیص داده می‌شود. روانشناس هم افسردگی را در نوجوانان بررسی می‌کند و هم احتمال ابتلا به سایر اختلالات خلقی مانند اضطراب یا اختلال دو قطبی را می‌سنجد. در صورتی که نوجوان به دارو نیاز داشته باشد، روانشناس او را به روانپزشک متخصص ارجاع می‌دهد. روانشناسی آنلاین ساده‌ترین روش صحبت با روان‌درمانگر و تشخیص و درمان افسردگی در نوجوانان است.
درمان افسردگی
اولین بخش از درمان افسردگی در نوجوانان پسر، حل علت آن است. به‌عنوان مثال اگر نوجوانی به‌دلیل تمسخر یا مورد آزار قرار گرفتن در مدرسه افسرده شده باشد، معلمان و والدین ابتدا باید مشکلات بین دانش‌آموزان را حل کنند. روان‌درمانی و تجویز دارو روشهای متداول درمان افسردگی در سنین مختلف هستند. البته در موارد شدید افسردگی ممکن است روش‌هایی مثل بستری در بیمارستان روانی یا درمان با شوک الکتریکی هم برای درمان مورد استفاده قرار گیرد. درمان افسردگی باید تحت نظارت روان‌درمانگر یا روانپزشک متخصص انجام شود. در مقاله «درمان افسردگی» توضیحات کامل‌تری درباره روشهای درمان این بیماری ارائه داده‌ایم.
نقش والدین در بهبود افسردگی نوجوانان پسر
والدین نقش مهمی در بهبود افسردگی در نوجوانان پسر ایفا می‌کنند. اولین اقدامی که باید انجام دهید این است که فرزندتان را نزد یک روانشناس متخصص ببرید تا در صورت ابتلا به افسردگی، روند درمان او به‌صورت علمی آغاز شود. روانشناس شما را راهنمایی می‌کند که چطور با فرزندتان رفتار کنید و چه کارهایی برای بهبود افسردگی او انجام دهید.
در ادامه ما توصیه‌هایی از اتحادیه بین‌المللی بیماری‌های روانی برای والدین داریم. با انجام این توصیه‌ها می‌توانید رابطه بهتری با فرزندتان داشته باشید و به بهبود افسردگی او کمک کنید.
- همیشه در دسترس باشید و با آغوش باز فرزندتان را بپذیرید. بیشتر از اینکه بگویید، شنونده باشید.
- هروقت فرزندتان نیاز دارد، به او گوش بدهید. قضاوتش نکنید و به او احساس امنیت بدهید. تحت هیچ شرایطی به فرزندتان توهین نکنید و او را مورد تمسخر قرار ندهید.
- مطمئن شوید فرزندتان زندگی متعادلی دارد. او باید زمان کافی برای خواب، درس خواندن و تفریح داشته باشد. تمرکز روی یک بُعد و سختگیری بیش از اندازه روی درس، افسردگی فرزندتان را تشدید می‌کند.
- با فرزندتان بحث کنید! در هیچ کتاب والد و فرزندی ننوشته که والدین و فرزندان نباید مشاجره داشته باشند. مهم این است که بحث را به سمت‌وسوی مثبتی پیش ببرید و نتیجه موثری از آن بگیرید. از عصبانی شدن فرزندتان نترسید؛ مشاجره بین شما دو نفر هیچ تأثیری روی عشق و محبتی که بینتان وجود دارد، نخواهد داشت.
- قوی و آرام بمانید و خونسردیتان را حفظ کنید. اگر فرزندتان ببیند شما بعد از هر بحث مضطرب و عصبی می‌شوید، آزرده‌خاطر خواهد شد. بنابراین برای پیشگیری از ناراحتی شما، دیگر نظراتش را ابراز نمی‌کند. باید فضایی امن برای فرزندتان فراهم کنید تا مطمئن شود حتی اگر با شما اختلاف نظر دارد، بازهم می‌تواند احساسات و افکارش را ابراز کند و با صحبت‌هایش حس بدی به شما نمی‌دهد.
- به‌جای تنبیه کردن فرزندتان، از تشویق برای رفتار مثبت استفاده کنید.
- به فرزندتان اجازه تجربه و اشتباه کردن بدهید. یک نمره پایین دلیل خوبی برای تنبیه نوجوان نیست.
- به فرزندتان اجازه بدهید استقلال داشته باشد و برای مسائلی که می‌تواند، خودش به‌صورت مستقل تصمیم بگیرد. شما راهنما باشید، نه تصمیم‌گیرنده.
کلام آخر
در این مقاله بررسی کردیم علائم افسردگی در نوجوانان پسر چیست. همچنین درباره رفتارهایی که نشان‌دهنده ریسک خودکشی هستند، صحبت کردیم. گاهی اوقات والدین نشانه‌های بلوغ را با افسردگی در نوجوانان اشتباه می‌گیرند. کمک گرفتن از روان‌درمانگرهای حرفه‌ای به نوجوانان کمک می‌کند دوران بلوغشان را با حفظ سلامت روان پشت سر بگذارند و با مشکلاتی مثل افسردگی در نوجوانی مواجه نشوند. درمانگرها همچنین به نوجوانان افسرده کمک می‌کنند با روشهای درست بر علائمشان غلبه کنند و به روال عادی زندگی برگردند. در مجموعه پل، روانشناسان متخصص کودک و نوجوان فعالیت دارند و می‌توانند با مشاوره آنلاین به نوجوانان و والدینشان برای بهبود افسردگی در سنین بلوغ کمک کنند.
منابع:
- https://psychcentral.com/depression/why-are-so-many-teens-depressed
- https://www.nami.org/Blogs/NAMI-Blog/May-2018/Is-It-a-Mental-Health-Problem-Or-Just-Puberty
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/teen-depression/symptoms-causes/syc-20350985
- https://www.webmd.com/depression/teen-depression
