حمله پانیک یا حمله عصبی نوعی اضطراب و ترس شدید، ناگهانی و عمیق است که علائم فیزیکی و روانی خاصی روی فرد دارد. فردی که حمله عصبی را تجربه می‌کند، دچار تعریق شدید، مشکل در تنفس، ضربان قلب تند و همچنین لرزش شدید می‌شود. این علائم خطری برای جان شخص ندارد اما تجربه ترسناک و بسیار ناخوشایندی است.
اختلالات روحی روانی مرتبط با پانیک یا حمله عصبی
حمله پانیک اصلی‌ترین بخش اختلال حمله عصبی است. البته این حملات در افراد مبتلا به دیگر اختلالت روحی روانی هم رخ می‌دهد:
- اختلالات اضطرابی
- اختلالات خلق‌وخویی
- انواع فوبیا و ترس‌ها
- اختلالات روان‌پریشی
- اختلالات ناشی از سومصرف مواد
- اختلالات مضطرب با ضربه‌های روحی و استرس
- مشکلات و بیماری‌های خاص جسمی
با وجود اینکه حمله عصبی خطرناک نیست و برای سلامت بدن ضرری ندارد اما علائم پانیک مکرر منجر به کاهش کیفیت زندگی و دیگر مشکلات می‌شود.
نشانه‌ها و علائم پانیک
علائم حمله پانیک چیست؟ علائم حمله عصبی تا چه مدت باقی می‌مانند؟ حمله عصبی بین 5 تا 60 دقیقه طول می‌کشد. البته نشانه های پانیک به صورت خفیف تا چند ساعت پس از حمله پانیک باقی می‌مانند. نگاهی به علائمی که شخص در طول حمله عصبی تجربه می‌کند داشته باشیم:
- درد قفسه سینه
- تپش قلب
- مشکل در تنفس یا تهویه بیش از حد هوا
- لرزش شدید
- احساس سرما و سوزش بدن
- حالت تهوع
- تعریق شدید
- احساس کرختی و بی‌حسی در انگشتان دست و پا
- وحشت عمیق و شدید
- احساس خفگی یا تنگی گلو
- ترس از دست دادن کنترل
- احساس غیرواقعی بودن و احساس تجزیه شدن هویت
حمله پانیک احساس بسیار ناخوشایند و وحشتناکی در فرد ایجاد می‌کند. اگر علائم پانیک دارید حتما به متخصص مراجعه کنید و کمک حرفه‌ای و اصولی بگیرید. عدم درمان این بیماری در طولانی مدت آسیب زیادی به بدن و ذهن شما وارد می‌کند.
علل حمله پانیک
متخصصان هنوز علت اصلی اتفاق‌افتادن حمله پانیک را نمی‌دانند. مغز و سیستم عصبی نقش بسیار پررنگی روی نحوه پاسخدهی فرد به ترس، اضطراب و وحشت دارند. برخی از پزشکان بر این باورند که عملکرد نادرست دستگاه لیمبیک مغز در پردازش احساساتی نظیر ترس و احساساتی از این قبیل ریشه اصلی چنین شرایطی است. این متخصصان همچنین بر این باورند که به هم خوردن تعادل عناصر شیمیایی خاصی در مغز نظیر گابا یا آمینوبیوتریک اسید، کورتیزول و سروتونین نقس بسیار پررنگی را ایفا می‌کنند.
عوامل زیر ریسک ابتلا به اختلال حمله پانیک را افزایش می‌دهند:
تاریخچه بیماری در خانواده: اختلالات اضطرابی و اختلال حمله عصبی معمولا ژنتیکی هستند. اگر یکی از والدین شخص به اختلال پانیک مبتلا باشد، این بیماری با احتمال 40 درصد به فرزندان (بستگان درجه یک) منتقل می‌شود.
بیماری‌های خاص: افراد مبتلا به افسردگی و اختلال اضطرابی در ریسک ابتلا به اختلال پانیک هستند.
تجربه‌های سخت در سنین 1 تا 17 سالگی: تجربه‌های ناخوشایند، ضربه‌های روحی شدید یا مواردی از این قبیل می‌توانند احتمال تجربه حمله پانیک را بیشتر کنند.
پیشگیری از وحشت زدگی
بهترین راه پیشگیری از حمله پانیک، شناسایی محرک‌ها است. علائم پانیک با شناسایی محرک‌ها تا حد زیادی کنترل می‌شود. در طول روان درمانی، شما با استراتژی‌ها و روش‌هایی در خصوص مدیریت محرک‌ها و پیشگیری از حمله عصبی آشنا می‌شوید . همچنین می‌توانید با داشتن یک سبک زندگی سالم احتمال برگشت حمله عصبی را به حداقل برسانید. پس نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- از مصرف کافئین، الکل و سیگار اجتناب کنید. این عوامل باعث وخامت حمله پانیک می‌شوند.
- برای مدیریت استرس، رهایی از تنش و افزایش روحیه و خلق‌وخو ورزش منظم داشته باشید.
- از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید.
- استرس را به روشی سالم مدیریت کنید.
- با متخصص خود در خصوص دریافت داروهای تقویتی و گیاهی صحبت کنید.
عوامل خطرساز اختلال هراس
معمولا حمله عصبی دلیل واضح و مشخصی ندارد. برای برخی افراد انواع فوبیا‌ها مثل تریپانوفوبیا یا سوزن‌هراسی باعث اجتناب از انجام آزمایش‌های پزشکی می‌شود. البته ترس یا فوبیای وقوع مجدد حمله پانیک بیش از بقیه موارد رایج است. این نکته را باید در نظر داشته باشید که بروز علائم پانیک علت خاصی ندارد.
عوارض بعد از حمله پانیک
بعد از حمله عصبی چه اتفاقی می‌افتد؟ فرد چه احساسات و حالاتی را تجربه می‌کند؟ علائم پانیک به طور ناگهانی و سریع شدت یافته و به آرامی از بین می‌روند. با این وجود، با از بین رفتن تقریبی نشانه های حمله عصبی، تنش عضلانی، اضطراب و خستگی باقی می‌ماند. اگر شخص در حال تجربه مداوم حمله عصبی است و مدام ترس از وقوع دوباره آن را دارد احتمالا به اختلال حمله پانیک مبتلاست. باید در نظر داشت که اگر حمله عصبی درمان نشود علائم زیر را به دنبال دارد:
- تضعیف سیستم ایمنی
- تنش عضلانی مزمن
- سردرد
چه زمانی به روانپزشک مراجعه کنید
حمله پانیک علائمی شبیه به حمله عصبی دارد. درد قسفه سینه، از دست دادن هشیاری و مشکل در تنفس از جمله علائمی است که هنگام بروز باید سریعا به اورژانس مراجعه کنید. علائم پانیک منجر به تغییراتی در بدن می‌شود. اگر دچار حمله عصبی شدید و پس از اتمام ان علائم زیر را داشتید با متخصص خود صحبت کنید:
- مشکل در خواب
- مشکل در تمرکز
- تحریک‌پذیری شدید
- ترس ترک کردن منزل
- اختلال در زندگی روزمره به دلیل اضطراب مزمن و طولانی مدت
- حمله عصبی به مدت 15 دقیقه و بیشتر
اقدامات بعد از حمله عصبی
پس از طی کردن حمله پانیک بهتر است چند کار مهم انجام دهید. این کارها به بهبود حال شما و تضعیف علائم پانیک کمک می‌کند.
- روی محیط اطراف تمرکز کنید. حمله پانیک نوعی تجربه سورئال است که احساس مرگ و تجزیه‌شدن وجودتان را تداعی می‌کند. وقتی حمله به اتمام می‌رسد، سعی کنید با تمرکز روی اشیا اطراف و نام بردن آنها به ترتیب احساس حضور بیشتری در آن لحظه و مکان خاص کنید. به خودتان بگویید که کجا و با چه کسی هستید و قرار است چه کاری انجام دهید و همین حالا چه تصمیمی دارید. این کار به بازگشت شما به حالت هوشیار و عادی کمک می‌کند.
- با فردی مطمئن و حامی صحبت کنید. درباره احساسات ناخوشایند و حال بدی که تجربه کردید صحبت کنید، بدین ترتیب از احساسات منفی و ناخوشایند هم فاصله می‌گیرید.
- خود را در مکانی امن تصور کنید. حمله عصبی احساس آزردگی زیادی به فرد می‌دهد بدین ترتیب تصویرسازی ذهنی و حضور ذهنی در مکانی آرام و امن از این احساسات منفی می‌کاهد. مرور خاطره‌ای مثبت و خوب در این لحظات کمک‌کننده است.
درمان حمله پانیک
برای درمان حمله پانیک ترکیبی از روان درمانی، دارو درمانی و خودمراقبتی توصیه می‌شود. هر سه این موارد در کنار هم می‌توانند در شناسایی حمله پانیک بعدی، مدیریت بهتر شرایط و کاهش تکرار آن در طولانی مدت کمک‌کننده باشد.
روان درمانی
روان درمانی (گفتار درمانی) اصطلاحی است که برای بیان تکنیک‌های درمانی خاصی استفاده می‌شود. هدف از این تکنیک‌ها کمک به افراد در شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتارها است. برای شروع روان درمانی و بهبود علائم پانیک می‌توانید با متخصصان مجرب و حرفه‌ای ما در پل همراه باشید.
بیشتر بخوانید:
درمان شناختی رفتاری یا CBT
درمان شناختی رفتاری نوعی رویکرد درمانی خاص و رایج است . هدف از این رویکرد به چالش کشیدن افکار، احساسات و رفتارهای ناشی از آنها است. روانشناسان و روانپزشکان پس از دوره تخصصی تحصیلی خود در خصوص CBT آموزش و دوره‌هایی می‌بینند.
در طی این جلسات، روانشناس و متقاضی درمان، محرک‌های حمله پانیک را شناسایی می‌کنند. شناسایی این محرک‌ها منجر به شناسایی افکار، احساسات و رفتارهایی می‌شود که حمله پانیک را به دنبال دارند. جایگزینی این محرک‌ها با موارد سالم و کمک‌کننده بهبودی را به همراه دارد. در طی این جلسات شاهد کاهش شدت علائم پانیک خواهید بود.
مواجهه درمانی
این نوع درمان جالب با رویکرد روبرویی بیمار با عوامل ترس و دلهره‌آور است. با تماس مداوم و مکرر با عامل حمله پانیک، شیوه پاسخدهی و واکنش فرد به این محرک‌ها تغییر می‌کند. در طی جلسات معرض درمانی، تکنیک‌های آرامش‌بخش، روش صحیح تنفس و مدیریت اضطراب در حین روبرویی با محرک‌ها تمرین می‌شود.
دارو درمانی
داروهایی که درمان حمله پانیک کاربرد دارند عبارتند از:
داروهای ضدافسردگی: داروهای ضدافسردگی خاص در کاهش تعداد دفعات حمله عصبی و کاهش شدت علائم نقش دارند. روانپزشک برای درمان حمله پانیک نوع SSRIs یا SNRIs را تجویز می‌کند. دلوکستین، ونلافکسین، پاروکستین و فلوکستین از این داروها هستند.
داروهای ضداضطرابی: داروهای ضداضطرابی در درمان و پیشگیری حمله پانیک کاربرد دارند. البته ممکن است وابستگی دارویی ایجاد کنند پس حتما قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید. آلپرازولام و لورازپام از این داروها هستند.
کلام آخر
علائم پانیک شامل نشانه‌های روحی و جسمی است. این علائم احساسی شبیه مرگ را برای شخص تداعی می‌کند اما تهدید‌کننده جان شخص نیستند. احساس وحشت، ترس و اضطراب ناشی از آن ناخوشایند است. در این مطلب به این علائم، علل آن و نحوه مدیریت و بهبود علائم صحبت کرده‌ایم.
