اهمیت عشق در ازدواج و زندگی بر کسی پوشیده نیست. همه ما به دنبال عشق هستیم و برای رسیدن به آن تلاش می‌کنیم. تاثیرات عشق بر بدن و مغز به کنار، شیرینی همراهی با فردی که عمیقاً عاشق وی هستیم، ارزشی به زندگیمان اضافه میکند که تصور عدم وجود آن برای خیلی از افراد وحشتناک است! در این مقاله 14 مورد از خصوصیات عشق سالم را بررسی خواهیم کرد تا بدانیم ویژگی های عشق سالم چیست؟ در این مسیر، درباره‌ی نشانه روابط ناسالم به همراه نکاتی برای افزایش کیفیت روابط نیز صحبت خواهیم کرد و درباره‌ی تست‌های مرتبط به رضایت و سلامت روابط صحبت می‌کنیم.
ویژگی های عشق سالم چیست؟
عشق مسئله پیچیده‌ای است. عوامل زیادی در آن درگیر هستند و از زوایای مختلف می‌توان آن را بررسی کرد و نظری درباره آن داشت. تعریف عشق در روانشناسی نیز به نظر محققین و بزرگان این حوزه وابسته است. با این وجود، می‌توان به طور کلی بررسی کرد ویژگی های عشق سالم چیست. بر اساس نظریه مثلث عشق استرنبرگ، در هر رابطه‌ای که صمیمیت، تعهد و اشتیاق وجود داشته باشد، عشق وجود دارد. به بیان عامیانه‌تر، حضور عشق را می‌توان با احساس عمیق ارتباط با فردی دیگر حس کرد. در ادامه، 8 مورد از ویژگی‌های عشق سالم را بررسی خواهیم کرد.
1ـ اعتماد
اعتماد، عاملی است که شاید جای خالی آن در نظریه مثلث عشق استرنبرگ حس شود. اعتماد متقابل و عدم نیاز به نگرانی درباره مسائل کوچک و بزرگ، تکیه‌گاهی برای افراد ایجاد میکند که زمینه رشد و بهبود را در رابطه و زندگی شخصی شکل می‌دهد. اهمیت اعتماد متقابل مخصوصا جایی خود را بروز می‌دهد که حساسیت غریزی موجود در عشق، ایجاب میکند که طرفین در رابطه احساس حسادت و حساسیت بیش از حد از خود نشان دهند. عدم وجود اعتماد متقابل در این شرایط می‌تواند منجر به حرکت رابطه به سمت زوال شود.
2ـ رشد شخصی و متقابل
یکی دیگر از نشانه‌های عشق سالم، رشد طرفین هم به صورت مستقل و هم با همراهی یکدیگر است. عشق با ایجاد منطقه امن، باید زمینه‌ای برای حرکت فرد به سمت آدم بهتری بودن فراهم کند. این رشد می‌تواند در جنبه‌های مختلف زندگی از تحصیلات تا رشد اقتصادی یا حتی ادبی و فرهنگی باشد. در واقع عشق انگیزه‌ای برای رشد ایجاد میکند و این انگیزه‌ی قدرتمند، از خصوصیات عشق سالم است.
بیشتر بخوانید:
3ـ خودشکوفایی
آبراهام مازلو، روانشناس انسان‌گرا، لیستی از نیازهای انسان به عنوان موجود زنده‌ی هوشمند تهیه کرد که در آن، برخی از این نیازها بر پایه ارضای نیازهای دیگر بنا شده‌اند. مجموعه این نیازها که به عنوان هرم مازلو شناخته می‌شوند، از ساده‌ترین نیازهای انسانی شامل آب و غذا شروع شده و تا امنیت و عشق و علاقه ادامه می‌یابد. نوک این هرم و غایی‌ترین نیازی که مازلو در انسان کشف کرد، نیاز به خودشکوفایی بود. نیاز به خودشکوفایی بر پایه ارضا نیاز به امنیت و عشق و تعلق بنا شده است. به این معنا که با ارضای این نیازها، نیاز به خودشکوفایی سر از ریشه در خواهد آورد. بنابراین، عشق واقعی نیاز به خودشکوفایی را در افراد زنده میکند.
4ـ احترام متقابل
نیاز به احترام، عنصر دیگری در هرم مازلو است. بر اساس نظریه مازلو، همه انسان‌ها نیاز به احترام دارند تا بتوانند به خود واقعیشان برسند. احترام متقابل که یکی از پایه‌های اصلی روابط است، تاثیر زیادی در زندگی روزانه، در مسیر زندگی و اهداف بلندمدت و حتی در شخصیت ما دارند. در یک عشق سالم، طرفین به اشکال مختلف، با کلام و رفتار خود احترام متقابل خود را بروز می‌دهند.
5ـ تعهد و ازخودگذشتگی
تعهد، یکی از سه ضلع در مثلث عشق استرنبرگ است. به نوعی تعهد یکی از مواد اولیه عشق است که بدون آن، هیچ رابطه‌ای نمی‌تواند وارد مراحل جدی و واقعی شود! این تعهد، در روابط طولانی‌مدت به مرور زمان با ازخودگذشتگی همراه می‌شود. افراد برای حفظ و رشد رابطه گاهی اوقات مجبورند، از خودگذشتگی کنند. این از خودگذشتگی می‌تواند موارد کوچکی مثل تقسیم ته‌دیگ سیب زمینی تا انتخاب‌های بزرگتر مثل محل زندگی، متنوع باشد.
نکته مهم درباره ازخودگذشتگی در رابطه، نیاز به متقابل بودن آن است. با وجود اینکه تعهد و ازخودگذشتگی از خصوصیات عشق سالم است، یک طرفه بودن آن، نشانه یک رابطه ناسالم و آسیب زننده است.
6ـ ارتباط صحیح
ارتباط و گفتمان زوجین، تاثیر بسیار زیادی در دوام و ماندگاری رابطه در طولانی‌مدت دارد. بحث و دعواها و درگیری‌های روزانه می‌آیند و می‌روند، این رابطه است که باید ماندگار باشد. حرف‌زدن درباره برخی مسائل ممکن است منجر به درگیری شود اما خودخوری یا خودسانسوری در بلندمدت آسیب‌های بزرگتری به رابطه و طرفین آن وارد میکند. ارتباط صحیح همچنین به توانایی حل مسئله و دایره لغات و جمله‌بندی نیز برمی‌گردد!
اینکه افراد در رابطه خود توانایی حل تعارضات را نداشته باشند، مسئله وحشتناکی نیست؛ بلکه عدم‌پیگیری در بهبود و دستیابی به آن است که این موضوع را وحشتناک میکند. توانایی حرف‌زدن درباره مشکلات و مسائل یکی از نشانه‌های عشق واقعی و یک رابطه ماندگار است.
7ـ اعتماد به نفس
همانطور که گفته شد، احساسات منفی مثل حسادت یا حساسیت از همراهان عشق هستند! این احساسات به صورت غریزی به وجود می‌آیند و کنترل آنها است که اهمیت دارد. توانایی کنترل این احساسات منفی، احترام متقابل، اهمیت دادن به رشد خود و طرف مقابل و توجه مثبت بین زوجین، در مدت نسبتا کوتاهی باعث افزایش اعتماد به نفس طرفین می‌شود. این اعتماد به نفس که به نوعی از نتایج یک عشق سالم است، در خدمت رابطه است و چرخه مثبتی از احساسات را ایجاد میکند که منجر به رشد طرفین و همچنین بلوغ رابطه می‌شود.
8ـ پذیرش کامل
میل به تغییر به سمت بهتر شدن به عنوان انسان، بخشی طبیعی از هر رابطه‌ای است و این تغییر نیازمند یک رابطه و عشق سالم و هدفمند است. با این وجود، پذیرش کامل طرف مقابل با تمام عیوب و نقص‌ها و تمام توانایی‌ها و مهارت‌ها، یکی از خصوصیت‌های یک عشق سالم است. به این شکل، قبل از فکرکردن به هرگونه تغییر، پذیرش همسر از نیازمندی‌های شکل‌گیری یک رابطه سالم است.
9ـ درک متقابل
زندگی مشترک همواره با چالش‌های مختلفی همراه است. یکی از ویژگی‌هایی که عشق سالم را شکل می‌دهد، درک متقابل است. توانایی درک طرف متقابل به ما اجازه می‌دهد تا در برابر چالش‌ها و مشکلات مختلف، به فرد مقابل اعتماد کنیم. این درک همچنین در تعارضات به ما کمک میکند تا رفتار و واکنش‌های مناسب‌تری داشته باشیم.
10ـ توانایی رهایی از انتظارات غیر واقع‌بینانه
هر کسی قبل از شروع رابطه و عشق، باور و انتظاراتی درباره معشوق خود دارد. این باورها با ایجاد انگیزه برای شکل‌دادن به یک رابطه، می‌توانند نقش مثبتی در شروع روابط عاشقانه داشته باشند. با این حال، باورهای اشتباه درباره عشق در روابط بلندمدت آسیب‌زا هستند و می‌توانند منجر به شکل‌گیری انتظارات غیرواقعی حتی درباره ماهیت زندگی مشترک شوند. توانایی رهایی از انتظارات غیر واقع‌بینانه ویژگی‌ای است که باعث بلوغ روابط می‌شود و به نوعی یکی از نیازمندی‌های آن است.
11ـ صبر و شکیبایی و توانایی گوش دادن
صبر و شکیبایی یکی از مهارت‌هایی است که در حالت عادی و برای هرکسی در زندگی مفید است. صبر و شکیبایی باعث می‌شود تا برای رسیدن به هدف‌ها بیشتر تلاش کنیم و در مقابل شکست یا ناامیدی مقاوم باشیم. نقش صبر و شکیبایی همراه با توانایی گوش دادن در رابطه باعث می‌شود تا احساسات منفی که همراه با عشق سالم به وجود می‌آیند، به مرور زمان و با صبوری کاهش یافته و تحت کنترل قرار بگیرند.
بیشتر بخوانید:
12ـ عدم وجود ترس
ترس یکی از نشانه‌های یک رابطه ناسالم است. درک و اعتماد متقابل تا حدود زیادی می‌تواند ترس از اتفاقات مختلف در رابطه را کمرنگ کند؛ با این حال، ماهیت عشق، ترس از جدایی یا شکست رابطه را ایجاد میکند. این ترس‌ها در سطح طبیعی، انگیزه قدرتمندی برای توجه و تلاش‌کردن برای رابطه هستند. با این حال ترس‌های غیرمنطقی یا اغراق آمیز، می‌تواند به اشکال مختلف به رابطه آسیب بزند. از بین رفتن این ترس به عوامل مختلفی بستگی دارد که می‌توان گفت نیمی از این عوامل باید از درون رابطه و نیم دیگر از درون فرد تامین شود. به همین دلیل، عدم وجود ترس‌های غیرمنطقی در رابطه، نشانه یک عشق سالم و یک فرد سالم است.
13ـ تلاش دوطرفه و خلاقانه
نیاز رابطه و عشق به تلاش برای پایداری، مبرهن است؛ اما این تلاش باید دوطرفه باشد تا پایداری و ماندگاری رابطه را تضمین کند. غرور بی‌جا در بحث‌های زوجین بسیار آسیب زننده است و بدون تلاش دوطرفه می‌تواند زیبایی‌های رابطه را کمرنگ کند و چالش‌های آن را بیشتر از فوایدش نشان دهد.
از طرف دیگر، روش‌های ثابت و یکسان همیشه پاسخگو نیستند. زوجین باید با راه‌های خلاقانه و منحصر به فرد برای افزایش کیفیت رابطه تلاش کنند. وجود تلاش دوطرفه با راهکارهای خلاقانه، یکی از ویژگی‌هایی است که به سادگی می‌تواند یک عشق سالم را نشان دهد.
14ـ حمایت و یک‌دلی
وقتی فردی به اندازه همسر یا پارنتر به ما نزدیک است، در مواقع سخت و دشوار چیزی جز حمایت از وی انتظار نداریم. حمایت بی‌قید و شرط مخصوصا در روابط بلندمدت می‌تواند مضر باشد، اما حمایت با همراهی یک‌دلی، نتایج چشمگیری در رشد شخصی و رابطه دارد و یکی از نشانه‌های عشق است.
تست و پرسشنامه عشق واقعی
حال که می‌دانیم ویژگی‌های عشق سالم چیست، وقت آن است که درباره ارزیابی آن صحبت کنیم. پرسشنامه و تست‌های زیادی در دنیای روانشناسی وجود دارند که از زوایای مختلف، عشق و کیفیت رابطه در زندگی زناشویی را ارزیابی می‌کنند.
این پرسشنامه‌ها حتی برای روابط در مراحل مختلف به تفکیک ساخته شده‌اند. برای مثال آزمون خرسندی زناشویی توسط اولسون، برای زوجین در زندگی مشترک کمتر از 5 سال سابقه و بدون کودک ساخته شده است. شاخص رضایت زناشویی انریچ، با بررسی زوایای بیشتر، سلامت رابطه را اندازه‌گیری میکند و برای زوجین با بیش از 5 سال سابقه ازدواج و دارای فرزند طراحی شده است.
فارغ از این تست‌های روانشناختی، به شکل ساده‌تری می‌توان وجود عشق واقعی را بررسی کرد. عوامل مهم در شکل‌دهی و ثبات عشق سالم به شکل زیر است:
- مشخص کنید به طور میانگین، هفته‌ای چند دقیقه صرف یکدیگر می‌کنید.
- حدس می‌زنید تا چه میزان از یکدیگر شناخت دارید؟
- چقدر به خود و همسرتان در رابطه اهمیت می‌دهید؟
- چقدر در رابطه احساس امنیت می‌کنید؟
- چقدر برای رابطه تلاش می‌کنید؟
- چقدر در حل تعارضات و چالش‌ها موفق هستید؟
- از نظر فیزیکی و جنسی، چقدر به همسر خود کشش دارید؟
- میزان ابراز علاقه (کلامی و فیزیکی) شما و همسرتان چقدر است؟
- چقدر درباره آینده خود و آینده مشترکتان با همسرتان مشورت و برنامه‌ریزی می‌کنید؟
- چقدر از رابطه خود رضایت دارید؟
برای ارزیابی اطلاعات این عوامل، جواب خود را با جواب همسرتان مقایسه کنید. توجه داشته باشید که کوچک یا بزرگ بودن اعداد و نسبت‌ها اهمیت ندارد، بلکه شباهت جواب‌ها است که ارزشمندی را مشخص میکند.
نشانه های روابط ناسالم
همانطور که عشق سالم و واقعی را می‌توان با بررسی برخی ویژگی‌ها سنجید، نشانه‌هایی برای روابط ناسالم نیز وجود دارد. مهم‌ترین و پررنگ‌ترین این نشانه‌ها عبارتند از:
- کنترل: کنترل فعالیت‌ها، کلام و رفتار نشانه بی‌اعتمادی و اعتماد به نفس پایین است که اجازه شکل‌گیری یک رابطه سالم را نمی‌دهد.
- بددلی: بددلی، خشونت و بدرفتاری همگی نشانه‌ی عدم توانایی فرد در کنترل احساسات منفی خود است. این احساسات اجازه رشد به فرد و رابطه را نمی‌دهد و بسیار مضر است.
- عدم صداقت: عدم صداقت در هر حالتی و با هیچ بهانه‌ای قابل قبول نیست. پنهان‌کردن مشکلات و چالش‌ها شاید در کوتاه‌مدت رابطه را سرپا نگه دارد، اما دشمن عشق و روابط بلندمدت است.
- بی‌احترامی: احترام از نیازهای مهم هر فردی است و بی‌احترامی به اشکال مختلف در رابطه، نشانه یک رابطه ناسالم است.
- وابستگی: وابسته بودن به همسر در رابطه تا حد مشخص و معمول خود می‌تواند مفید باشد. اما مثل بقیه احساسات و نیازهای منفی، در بلندمدت به رابطه و افراد درگیر در آن آسیب می‌زند.
- تهدید و وحشت پراکنی: استفاده از نقاط ضعف یا ترس‌های فرد برای ارضای نیازها و برآورده شدن درخواست‌ها، رفتاری به شدت غیرانسانی و از نشانه‌های رابطه ناسالم است.
- خشونت: خشونت، فارغ از شکل آن، چه در کلام، چه به شکل فیزیکی و چه به شکل جنسی، نشانه‌ای واضح از یک رابطه ناسالم است.
نکاتی برای افزایش کیفیت رابطه
فرقی نمی‌کند به دنبال ساخت و شروع یک رابطه سالم باشید یا برای سلامت رابطه خود تلاش می‌کنید یا حتی برای تغییر رابطه ناسالم خود به دنبال راهکار هستید، نکات این بخش به شما کمک خواهد کرد تا رابطه سالم‌تری با همه افراد، مخصوصا همسر خود داشته باشید.
- خودتان را بشناسید: زمان گذاشتن برای شناختن خود و شناسایی نقاط قوت و ضعف، نقطه عطفی در شخصیت شما ایجاد میکند که به شما اجازه فکر کردن به بهتر شدن را می‌دهد. این موضوع مخصوصا در رابطه به شما کمک میکند نیازهای خود را بشناسید و بتوانید مستقیما آنها را بیان کنید.
- تلاش کنید: رابطه سالم یک دستاورد نیست؛ بلکه یک تلاش مستمر در جهت بهبود خود و همسر است. تلاش کنید و به همسرتان نیز انگیزه‌ی تلاش بدهید.
- چهارچوب و خط قرمز مشخص کنید: دانستن نکات مهم و نیازمندی‌های شما از رابطه و ایجاد یک چهارچوب و خط قرمز در زمینه‌های مرتبط به زندگی و همسر، کمک میکند تا رضایت در رابطه تعریف مشخصی داشته باشد.
- حرف بزنید و گوش کنید: برقراری ارتباط، اهمیت بسیار زیادی در روابط دارد. علاوه بر این، شنیدن و توجه به نیازهای همسر نیز مهم است.
- کنترل نکنید: ورود به عشق با درگیری ذهنی شدید نسبت به فرد مقابل شروع می‌شود. تنها با کنار گذاشتن این حساسیت و کنترل مستقیم یا غیرمستقیم است که روابط می‌توانند وارد مرحله جدید شده و شکل نهایی خود را پیدا کنند.
- آینه باشید و یاد بگیرید: یاد گرفتن از چالش‌ها و تعارضات به همراه انعطاف‌پذیری به شما اجازه می‌دهد تا به‌سادگی با مشکلات مقابله کنید. با بروز دادن احساسات خود می‌توانید این فرصت را برای همسرتان نیز مهیا کنید.
کلام آخر
عشق یک موضوع بسیار پیچیده و بااهمیت است. عشق سالم با بررسی برخی نکات کلیدی قابل تشخیص است که در این مقاله آنها را بررسی کردیم. در صورتی که میل به شناسایی میزان یا حتی وجود عشق در رابطه خود دارید، می‌توانید با بهره‌بردن از پرسشنامه‌های روانشناختی یا سوال‌های کلیدی ارائه شده، این موضوع را بررسی کنید. در نهایت، فراموش نکنید که عشق بی‌نقص و سالم نیز با عدم تلاش و توجه به رابطه از هم خواهد پاشید و از طرف مقابل، هر رابطه با میزان کافی از سخت‌کوشی می‌تواند تبدیل به عشق خالص شود.
منابع:
