پنیک اتک یا حمله عصبی که با هجوم ناگهانی و بی‌دلیل ترس و وحشت تفکیک می‌شود و علائم بدنی مثل افزایش ضربان قلب و تعرق را به همراه دارد، افراد بسیار زیادی در را در طول روز درگیر می‌کند. اما آیا حملات پانیک در خواب هم رخ می‌دهند؟ چه تفاوتی بین حمله عصبی در خواب و بیداری وجود دارد و چطور می‌توان از آن اجتناب کرد؟ با ما همراه باشید تا به بررسی سؤالات ذکر شده و نکات کاربردی در این زمینه بپردازیم.
حمله پانیک در خواب چیست؟
حمله پانیک در خواب در بین افرادی که با اختلال پانیک درگیر هستند بسیار نادر است. طبق آمار DSM5-TR از هر 200 الی 300 نفر مبتلا به اختلال پانیک، یک نفر حملات پانیک در خواب را تجربه می کند. با در نظر گرفتن امکان وجود حمله عصبی در خواب، بدون حضور فعال اختلال پانیک، می توان گفت که افراد بدون سابقه حملات عصبی در بیداری، می توانند حملات پانیک در خواب را تجربه کنند.
به گفته افرادی که حمله عصبی در خواب را تجربه کردند، علائم، نشانه‌ها و شدت آن با حملات عصبی در طول روز متفاوت است.
علائم حملات پانیک در خواب
دلیل اصلی تفاوت نشانه‌ها در حملات پانیک روز و شب، در نحوه پیشرفت حمله است. طی روز، وقتی حمله عصبی اتفاق می‌افتد، فرد عود کردن نشانه‌ها و علائم را احساس می‌کند؛ ضربان قلب به‌مرور بالا می‌رود، دمای بدن به‌مرور بالا می‌رود و علائم جانبی مثل غش‌کردن یا بی‌حال شدن، با حمایت اطرافیان قابل پیشگیری است. به همین دلیل، مسخ شخصیت یا احساس گسستگی از محیط پیرامون در حملات روزانه بسیار نادر است.
از طرف دیگر، وقتی حمله در خواب اتفاق می‌افتد، فرد معمولاً تا لحظه اوج گرفتن علائم از خواب بیدار نمی‌شود و وقتی از خواب می‌پرد، علائم به‌قدری شدید هستند که مسخ شخصیت غیرقابل‌اجتناب است؛ بنابراین مهم‌ترین علامت حملات پانیک در خواب، مسخ شخصیت یا گسستگی از دنیای اطراف است که می‌تواند تا ساعت‌ها منجر به عدم توانایی در تشخیص خواب بودن یا بیدار بودن شود. این موضوع باعث می‌شود تا ماندگاری علائم طولانی‌تر باشد و در مجموع شدیدتر احساس شود.
چه چیزی باعث ایجاد حملات شبانه می‌شود؟
ازآنجایی‌که حملات پانیک معمولاً دلیل یا راه‌انداز مشخصی ندارند، مشخص‌کردن دلایل حملات پانیک در خواب کمی دشوار و پیچیده است. با این حال با توجه به‌احتمال همزمانی اختلالات مختلف با حمله عصبی، می‌توان تا میزان زیادی از این زاویه به آن پرداخت.
۱. اختلالات خواب
انواع اختلالات خواب، می‌توانند هم‌زمان با اختلال پنیک اتک وجود داشته باشند. شاید شناخته‌شده‌ترین این اختلالات، اختلال کابوس شبانه باشد. اختلال کابوس شبانه که زمینه اضطرابی نیز دارد، می‌تواند در حملات پانیک در خواب درگیر باشد. البته معمولاً اختلال کابوس شبانه منجر به بیداری نمی‌شود و صرفاً با کابوس‌های ناگوار و احساس خستگی پس از بیداری شناخته می‌شود؛ اما همزمانی آن با پنیک اتک، می‌تواند منجر به حمله عصبی در خواب شود.
اختلال دیگری که می‌تواند با حملات پانیک در خواب مرتبط باشد، اختلال آپنه انسدادی تنفسی است. اختلال آپنه انسدادی تنفسی به زبان ساده، همان خروپف کردن، اما در سطح حرفه‌ای است! اختلال آپنه انسدادی تنفسی منجر به توقف تنفس در خواب و کاهش اکسیژن بدن می‌شود که به‌تنهایی می‌تواند بسیار خطرناک باشد. ازآنجایی‌که سیستم عصبی خودکار بدن هیچ‌وقت نمی‌خوابد، افراد مبتلا به آپنه انسدادی تنفسی، به‌محض قطع تنفس از خواب می‌پرند و همین پریدن ناگهانی از خواب همراه با کاهش شدید اکسیژن بدن، می‌تواند علائم حمله عصبی را تداعی کند.
۲. اختلالات اضطرابی
پنیک اتک که خود از خانواده اختلال اضطراب است، می‌تواند منجر به همزمانی اختلالات اضطرابی دیگر نیز شود. تقریباً تمامی اختلالات خانواده اضطرابی، توانایی دزدیدن یک خواب شبانه راحت از شما را دارند! ناخوشایندترین آنها، فوبی خاص یا اختلال ترس مشخص است که با در معرض محرک قرارگرفتن، مدار ترس و اضطراب مغز را مدت زیادی تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. همین تأثیر بلندمدت، می‌تواند در خواب نیز منجر به حملات پانیک در خواب شود.
اختلال دیگری که باید به آن پرداخت، PTSD یا سندرم اضطراب پس از سانحه است. PSTD معمولاً بعد از یک تجربه تلخ شدید روی می‌دهد و نسبت به یک یا گروهی از محرک‌ها حساس است. این محرک‌ها توسط ناخودآگاه مغز درک و تفسیر می‌شوند و به همین دلیل اکثر اوقات ممکن حتی خود فرد متوجه آن نشود. این موضوع حین خواب نیز می‌تواند رخ دهد و حمله PTSD را راه‌اندازی کند.
توجه: صرفاً وجود علائم اختلال دیگری علاوه بر پنیک اتک یا حمله هراس به معنای همزمانی اختلالات نیست.
۳. اختلالات افسردگی
ازآنجایی‌که ارتباط افسردگی و اختلال خواب کاملاً واضح و مشخص است، مرتبط بودن آن با حملات پانیک در خواب دور از ذهن نیست. افسردگی به‌تنهایی می‌تواند منجر به خواب ناکافی، خواب بی‌کیفیت و حتی کابوس دیدن یا پریدن از خواب شود.
مشخصاً، دوره‌های عود افسردگی در افسردگی مزمن یا دوقطبی، می‌تواند علائمی نظیر حملات پانیک در خواب را تداعی کند.
بیشتر بخوانید:
۴. اختلالات وسواسی
اختلالات مرتبط با وسواس فکری – عملی نیز در شرایط خاصی می‌تواند باعث حمله عصبی در خواب شود. ازآنجایی‌که اختلالات وسواسی مدار جذب و بازجذب سروتونین را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، دشواری در حفظ کیفیت خواب دورازذهن نیست.
این دشواری زمانی پررنگ‌تر می‌شود که فرد درگیر با وسواس فکری، به مسئله‌ای نگران‌کننده برخورد کند. ازآنجایی‌که پایه‌های فیزیولوژیک وسواس فکری به خواب‌رفتن را تحت‌تأثیر قرار نمی‌دهد، می‌تواند علائم خود را با پریدن از خواب، یا حملات پانیک در خواب نشان داد.
چطور جلوی حملات را بگیریم؟
برای اجتناب از حملات شبانه در خواب، باید سراغ ریشه مشکل رفت. کشف ریشه مشکل می‌تواند به‌اندازه درمان یا حتی بیشتر از آن دشوار و پیچیده باشد. اما با رعایت برخی نکات کلی می‌توان تا حدود زیادی از حملات اجتناب کرد.
نکته: این نکات کلی، فرایند درمانی نیستند؛ مشورت با متخصص سلامت روان ضروری است.
۱. دمای مناسب خواب
بدن ما در مرحله پنجم الی هفتم از خواب، وارد REM یا بخش Rapid Eye Movement می‌شود که طی این مرحله، بدن و مغز ما حتی از زمان بیداری نیز فعال‌تر هستند. این موضوع باعث می‌شود تا دمای بدن بالا برود؛ بنابراین مهم‌ترین گام برای آماده‌بودن برای خواب، خنک نگه‌داشتن محیط است. دمای ایده‌آل برای خواب 19 الی 23 درجه با توجه به ترجیح شخصی شما است.
۲. لباس مناسب خواب
تغییرات بیوشیمیایی زیادی در بدن ما (مخصوصاً بانوان) طی خواب اتفاق می‌افتد. لباسی که برای خواب می‌پوشید باید: 1- به اندازه کافی نرم باشد. 2- به اندازه کافی گشاد باشد. 3- اجازه عرق کردن و خنک شدن را به شما بدهد.
۳. رطوبت کافی
مخصوصاً در صورتی که اتاق‌خواب شما با بخاری گازی گرم می‌شود، با قراردادن یک قابلمه پر از آب روی آن یا استفاده از دستگاه‌های رطوبت ساز می‌توانید از خشکی هوا حین خواب جلوگیری کنید. خشکی هوا منجر به خشک‌شدن مجاری تنفسی و کاهش جذب اکسیژن و عدم راحتی حین خواب می‌شود.
۴. تخلیه انرژی
تخلیه انرژی قبل از خواب، مخصوصا برای افرادی که با اختلالات روانشناختی دست و پنجه نرم می کنند بسیار مهم است. این کار می تواند با یادداشت کردن افکار قبل از خوابیدن انجام شود و از شلوغی و درگیری ذهن حین خواب جلوگیری کند.
نکته: داروهای خواب‌آور نمی‌توانند تأثیری بر حملات پانیک در خواب داشته باشند و در صورت وجود مشکلاتی مثل آپنه انسدادی تنفسی استفاده از آنها بسیار خطرناک است. استفاده از داروهای آرام‌بخش فقط با تجویز پزشک می‌تواند کمک‌کننده باشد.
درمان‌های بلندمدت حملات شبانه
همان‌طور که گفته شد، نکات ذکر شده درمان حملات پانیک در خواب نیستند و در صورتی که همیشه با حملات پانیک در خواب درگیر هستید، تنها راه شما مراجعه به متخصص سلامت روان است. درمان اختلال حمله عصبی (روزانه و شبانه) شامل جلسات روان‌درمانی و در صورت نیاز دارودرمانی است که با بررسی موارد گذشته، بسیار اثربخش است.
بیشتر بخوانید:
کی به روانشناس مراجعه کنیم؟
- در صورتی که تشخیص هر کدام از اختلالات ذکر شده را در گذشته دریافت کردید، فقط کافی است تجربه حملات شبانه را با متخصص خود در میان بگذارید تا بهترین تصمیم ممکن برای شما گرفته شود.
- در صورتی که حملات عصبی را در طول روز تجربه می‌کنید و اخیراً دچار حملات پانیک در خواب شده‌اید، بعد از کسب اطمینان از عدم وجود اختلالات هم‌زمان، با ادامه‌دادن روند طبیعی درمان، مشکل شما حل خواهد شد.
- در صورتی که تجربه حمله عصبی را ندارید، یا در گذشته بسیار دور داشتید و حالا حمله عصبی شبانه را تجربه کردید، بهتر است در اسرع وقت با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید.
کلام آخر
حملات پانیک در خواب بسیار نادر هستند و به طور میانگین از هر 300 نفری که دچار اختلال حمله هراس هستند، یک نفر حمله شبانه را تجربه می کند. با این وجود، اختلالات سلامت روان و بیماری های پزشکی زیادی ممکن است باعث آن باشند. پیروی از برخی نکات کلی برای داشتن خواب مناسب و کافی، می تواند تا حدودی کمک کننده باشد اما بهترین گزینه مراجعه به متخصص سلامت روان است.
منابع:
۲ پاسخ
سلام یه سوال داشتم من امروز نمیدونم حمله پنیک بود یا خواب میدیم
صحنه آیی ک اورژانس اومد بالا سرم رو میدیدم
به قلبم چنگ میزدم ی احساس نفس تنگی ریزی داشتم
دیگه بیشتر یادم نمیاد
ممکنه کابوس باشه یا پنیکه؟
سلام محدثه جان
از اطرافیتانتون سوال کردید؟ اگه به اورژانس رفتید لابد یکی از اطرافیان شما رو بردن.