افسردگی و اختلال خواب دو اختلال روانشناختی هستند که به طور گسترده‌ای در جامعه ما تأثیر گذارند. این دو اختلال به طور مستقل از هم می‌توانند تأثیر منفی بر کیفیت زندگی فرد بگذارند، اما وقتی با هم ترکیب می‌شوند، می‌توانند باعث ایجاد چالش‌های جدید و پیچیده‌ای شوند. در این مقاله، ما به بررسی افسردگی و اختلال خواب، ارتباط بین آنها، زمینه‌های بیولوژیکی و نورولوژیک آنها و راه‌های درمان آنها خواهیم پرداخت.
افسردگی چیست؟
افسردگی یک اختلال خلق است که با احساسات ناراحتی، بی‌علاقگی یا ناامیدی شدید همراه است. این حالات ممکن است تأثیر منفی بر رفتار روزمره فرد، رابطه‌های شخصی و سلامت جسمانی و روانش داشته باشد. بر خلاف باور عمومی، افسردگی فقط به معنای احساس ناراحتی یا ناراحتی عمیق نیست؛ بلکه زوایای بسیار پیچیده‌تری دارد.
اختلال خواب چیست؟
اختلال خواب به هر نوع مشکل در خواب، از جمله دشواری در خوابیدن، بیدارشدن در وسط شب یا خواب بیش از حد یا حتی حمله خواب اشاره دارد. این مشکلات ممکن است باعث کاهش عملکرد روزانه و تأثیر منفی بر سلامت عمومی فرد شود. با توجه به گستردگی اختلالات خواب، در نظر داشته باشید که هرجایی که به ارتباط بین اختلال خواب و افسردگی اشاره می‌شود، اشاره اصلی به بی‌خوابی یا دشواری در خوابیدن است.
ارتباط افسردگی و اختلال خواب
افسردگی و اختلالات خواب طی چرخه‌های متفاوتی به یکدیگر مرتبط هستند. افرادی که دچار بی‌خوابی هستند، ده برابر بیشتر از افراد با خواب مناسب احتمال ابتلا به افسردگی را دارند. همچنین، حداکثر 75 درصد از مبتلایان به افسردگی، از یک نوع اختلال خواب نیز رنج می برند.
این دو اختلال رابطه دو طرفه‌ای دارند. یعنی خواب بد می‌تواند منجر به گسترش افسردگی و ابتلا افسردگی می‌تواند باعث یا راه اندازه مشکلات خواب شود. این رابطه پیچیده باعث می‌شود که چالش بزرگی در تشخیص صحیح اختلال و در نتیجه درمان آنها ایجاد شود.
افسردگی مستقیماً با چندین اختلال خواب، مانند بی‌خوابی و اختلال خواب انسدادی، در ارتباط است. با توجه به تداخل خواب و افسردگی، تعیین‌کردن اینکه آیا افسردگی عامل مشکلات خواب فرد است یا اینکه این مشکلات خواب عامل افسردگی هستند، ممکن است دشوار باشد.
این موضوع از آنجایی اهمیت پیدا می‌کند که نیاز به درمان افسردگی و اختلال خواب به طور مستقل نیست؛ بلکه باید مشکل مادر یا ریشه مشکل را یافت و با درمان آن، هر دو اختلال درمان خواهند شد.
بیشتر بخوانید:
زمینه‌های بیولوژیکی افسردگی
افسردگی توسط عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. در سطح بیولوژیک، افسردگی ممکن است ناشی از تغییرات در سطح هورمون‌ها و نوترنسمیترها باشد. 4 عامل به عنوان پررنگ‌ترین دلایل بیولوژیکی افسردگی شناخته می‌شوند:
- تغییرات درونی در سطح سروتونین: سروتونین، معروف به هورمون خوشحالی، یک نوع نوروترانسمیتر است که در تنظیم خلق‌وخو و خواب نقش مستقیم و کلیدی دارد. سطح پایین سروتونین ممکن است منجر به افسردگی شود.
- عوامل ژنتیکی: افراد با تاریخ خانوادگی از افسردگی، خطر بالاتری برای دچار شدن به این بیماری دارند که مشخص می‌کند ژنتیک نقش پررنگی در ابتلا به افسردگی دارد.
- تغییرات هورمونی: تغییرات در سطح هورمون‌های مختلف، مانند کورتیزول (هورمون استرس)، ممکن است باعث افسردگی شود. اما چرا این تغییرات هورمونی اتفاق می‌افتند؟ اغلب به دلیل عوامل محیطی!
- عوامل محیطی: علاوه بر عوامل ژنتیک و بیولوژیک، عوامل محیطی نظیر استرس زیاد یا مزمن، فقدان حمایت اجتماعی یا رخدادهای سخت زندگى نیز می‌توانند منجر به افسردگى شود.
بیشتر بخوانید:
زمینه‌های بیولوژیکی اختلال خواب
بررسی زمینه‌های بیولوژیکی اختلال خواب، کمی پیچیده و دشوارتر از افسردگی است. با این وجود رایج‌ترین زمینه‌های شناخته شده شامل 4 مورد اصلی می‌شود.
- عوامل پزشکی: برخی از شرایط پزشکی مانند آریتمی قلب، بیماری‌های تنفسی مانند آسم، برونشیت مزمن و خستگی ماهیچه‌های قلب ممکن است باعث اختلال در خواب شود.
- عوامل روانشناختی: اختلالات خانواده افسردگی و اضطراب تأثیر مستقیم بر کیفیت خواب دارند.
- عوامل ژنتیکی: برخی از اختلالات خواب مثل نارکولپسی (حمله خواب) ریشه مستقیم ژنتیکی دارند. (این مورد شامل بی‌خوابی یا کیفیت پایین خواب نمی‌شود.)
- عوامل محیطی: عوامل محیطی مثل استرس (کوتاه‌مدت)، فقدان حمایت اجتماعی یا رخدادهای زندگانى سخت نیز می‌توانند منجر به اختلالات خواب شود. عواملی مثل شرایط خواب نامناسب مثل دمای نامناسب یا جای خواب نا راحت نیز تأثیرات پررنگی دارند.
نورولوژی افسردگی و اختلال خواب
بر اساس اطلاعاتی که بررسی کردیم، عوامل ژنتیکی و محیطی به طور مستقیم بر یکدیگر تأثیر دارند و تأثیر اختلالات روانشناختی بر اختلالات خواب قطعی است؛ بنابراین دور از ذهن نیست که افسردگی منجر به اختلال خواب، یا اختلال خواب منجر به افسردگی شود.
نکته مهم‌تری که باید به آن پرداخته شود، تأثیرات جانبی هر دو اختلال بر یکدیگر است. برای مثال تغذیه نامناسب یا ازدست رفتن تمرکز از علائم جانبی هر دو اختلال است. این شباهت‌ها در کنار زمینه‌ها، باعث می‌شوند که تفکیک یا تشخیص مجزا این دو اختلال از یکدیگر دشوار باشد.
اما پروسه درمان برای فردی که اختلال افسردگی و اختلال خواب را هم‌زمان دارد چگونه است؟
درمان افسردگی و اختلال خواب
درمان افسردگی و اختلال خواب، هر کدام مجزا شامل روش‌های متنوع بر اساس نظریه‌های مختلف است. حتی دارو درمانی این دو اختلال بسیار متنوع بوده و واکنش بدن فرد نسبت به داروها باید مورد مطالعه قرار بگیرد. بسیاری از درمان و داروهای این دو اختلال، به دلیل شباهت‌های زمینه‌ای آنها، شبیه به یکدیگر است. موضوعی که درمان هم‌زمان این دو اختلال را پیچیده می‌کند، عامل و معلول بودن این دو اختلال در رابطه با یکدیگر است.
در صورتی که اختلال افسردگی دلیل به‌وجودآمدن اختلال خواب باشد، درمان اختلال خواب کاملاً بی‌نتیجه خواهد بود. این موضوع از زاویه عکس نیست صادق است. با این وجود، برخی از راهکارها که تأثیر مثبت در درمان این دو اختلال دارند، به این افراد تجویز می‌شود. تغییرات سبک زندگی مثل کاهش مصرف کافئین و الکل و فعالیت بدنی منظم، تأثیر مثبت بر هر دو اختلال دارد. این تغییرات معمولاً در کنار داروهای ضدافسردگی و گاهی ضداضطراب، می‌توانند به درمان سرعت ببخشند.
بیشتر بخوانید:
داروهای خواب‌آور در هم‌زمانی افسردگی و اختلال خواب
پزشک و روانپزشک‌ها، معمولاً از تجویز داروهای خواب‌آور برای مبتلایان به افسردگی و اختلال خواب هم‌زمان امتناع می‌کنند. این موضوع به دلیل تداخل بین این داروها و داروهای ضدافسردگی است. با این وجود، داروهای آرام‌بخش مؤثر برای افسردگی، می‌توانند تأثیر خواب‌آوری داشته باشند که مخصوصاً در شرایط حاد، کمک شایانی به فرد می‌کند.
نکته: در نظر داشته باشید که مصرف داروهای خواب‌آور و آرام‌بخش مخصوصاً برای مبتلایان به افسردگی، باید حتماً با تجویز پزشک متخصص باشد.
کلام آخر
افسردگی و اختلال خواب، دو مورد از ترسناک‌ترین اختلالات روانشناختی هستند. این دو اختلال، وقتی با یکدیگر هم‌زمان می‌شوند، درمان را کمی پیچیده‌تر می‌کنند. بر اساس زمینه‌های این دو اختلال، دور از ذهن نیست که یکی از آنها منجر به دیگری شود. با این وجود تکنیک و روش‌های خوبی وجود دارد که فرد با مراجعه به روانپزشک می‌تواند از آنها بهره ببرد. در صورتی که برای بررسی علائم خود نیاز به کمک دارید، می‌توانید با پرسیدن سؤال خود زیر همین مقاله، از نظرات کارشناسان ما بهره ببرید.
منابع:
Sleep Deprivation and Depression: What’s the Link? – WebMD
What’s the Relationship Between Depression and Sleep?
Biological Factors of Insomnia | Stanford Health Care
Genetics, Aging and Sleep: Genetics of Sleep | Sleep Medicine
