به طور میانگین، از هر هفت زن، یک زن بعد از زایمان دچار افسردگی می‌شود. تغییرات هورمونی شدید در این دوره باعث بروز علائم افسردگی می‌شود. افسردگی بعد از زایمان به شدت سلامت جسمی و روانی مادر را تحت تاثیر قرار داده و حتی نگهداری و مراقبت از نوزاد را دشوار می‌کند. مهم‌ترین علائم افسردگی بعد از زایمان شامل موارد زیر می‌شود:
- حمله عصبی یا ترس شدید (معمولا مرتبط با نوزاد)
- احساس افسردگی و غم شدید در طول روز
- احساس گناه، شرم یا شکست
- تغییرات شدید و غیرقابل کنترل خلق و خو
- کوفتگی و خستگی مفرط
- افزایش یا کاهش اشتها و وزن
- ناتوانی در تمرکز
- اختلال در به خواب رفتن یا از خواب بیدار شدن
- کابوس دیدن
تفاوت افسردگی بعد از زایمان با اندوه ناشی از نوزاد و سایکوز
علائم افسردگی بعد از زایمان با سایکوز و اندوه ناشی از نوزاد متفاوت است. سایکوز بعد از زایمان بسیار نادر است و شکل حاد افسردگی است. از بین هر 1000 زن، یک یا دو زن پس از بارداری به آن مبتلا می‌شود. معمولا در دو هفته اول پس از تولد نوزاد به وجود می‌آید و معمولا زنانی که مبتلا به اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی هستند به این بیماری مبتلا می‌شوند. علائم این بیماری شامل موارد زیر است:
- توهم‌های دیداری و شنیداری
- احساس سردرگمی شدید
- احساس ناامیدی، غم و بی‌قراری
- افکار پارانویدی مثل بی‌اعتمادی به دیگران
- تغییرات خلق‌وخویی مکرر
- مشکل در به خواب رفتن، به خصوص هنگام خستگی
- فکر کردن به آسیب به خود یا کودک
اندوه ناشی از نوزاد و علائم آن
اندوه ناشی از نوزاد یا baby blues با افسردگی بعد از زایمان متفاوت است. اندوه ناشی از تولد نوزاد بین 2 تا 35 روز پس از زایمان اتفاق می‌افتد و تا دو هفته ادامه می‌یابد. فرد ممکن است دچار اختلال خواب شده، گریه کند و دمدمی مزاج شود. اگر شما هم احساسات ناراحت‌کننده‌ای دارید که بیش از 2 هفته طول می‌کشند بهتر است به متخصص خود اطلاع دهید.
افسردگی بعد از زایمان یک ایراد یا ضعف در فرد نیست؛ در بسیاری از اوقات ابتلا به این اختلال مستقیما با زایمان و تغییرات هورمونی ناشی از آن مرتبط است و ماهیت روانشناختی ندارد. (منبع)
علائم و نشانه‌های افسردگی بعد از زایمان چیست؟
اگر فرد باردار پس از زایمان، به مدت حداقل دو هفته، 5 مورد یا تعداد بیشتری از علائم زیر را داشت به افسردگی پس از زایمان مبتلا شده است. این علائم نشانه‌ای برای درخواست کمک از سوی متخصص هستند و درمان می‌شوند. دقت داشته باشید که ممکن است فرد علائمی مثل سرگیجه داشته باشد که برای دیگران آشکار نیست. به همین دلیل اهمیت دارد که زنان باردار با علائم آشنا باشند:
تغییر در عواطف و احساسات
- احساس افسردگی در بیشتر طول روز
- احساس گناه، شرم و شکست
- احساس حمله عصبی یا ترس شدید در اغلب زمان‌ها
- تغییرات خلق‌وخویی شدید
تغییر در زندگی روزمره
- بی‌علاقگی نسبت به علایق همیشگی
- احساس خستگی و کوفتگی در طول روز
- خوردن بیشتر یا کمتر از حالت عادی
- افزایش یا کاهش وزن
- دشواری در به خواب رفتن یا بیدار شدن از خواب
- مشکل در تمرکز و تصمیم‌گیری
تغییر در نگرش فرد نسبت به خود و نوزادش
- مشکل در ارتباط با نوزاد
- فکر کردن درباره آسیب به خود یا کودک
- فکر کردن درباره خودکشی
اگر این افکار یا احساسات را دارید سریعا به متخصص زنان زایمان یا روانشناس مراجعه کنید. با کمک حرفه‌ای می‌توانید احساس بهتری داشته باشید و بهتر می‌توانید از خودتان و فرزندتان مراقبت کنید.
بیشتر بخوانید:
علل ایجاد افسردگی بعد از زایمان چیست؟
علت افسردگی بعد از زایمان به طور دقیق مشخص نیست و ممکن است برای هر خانم بارداری پس از تولد نوزاد اتفاق بیفتد. با این حال، علل احتمالی این بیماری عبارتند از:
- علل ژنتیکی. ژن‌ها بخشی از سلول‌های بدن هستند که تمامی اطلاعات بدن را از قبیل نحوه کارکردن و رشدن بدن را در خود دارند. ژن‌ها از والدین به فرزندان منتقل می‌شوند. ابتلا به انواع افسردگی در افرادی که زمینه ژنتیکی و خانوادگی دارند مستعدتر است.
- تغییرات هورمونی پس از زایمان. هورمون‌ها مواد شیمیایی در بدن هستند که کنترل احساسات و خلق‌وخو را بر عهده دارند. در طول بارداری سطح استروژن و پروژسترون بالاتر است. در 24 ساعت پس از زایمان، میزان این هورمون‌ها به حالت عادی برمی‌گردد. این تغییر ناگهانی و بزرگ در میزان هورمون‌ها می‌تواند به افسردگی پس از زایمان منتهی شود.
- سطح پایین هورمون تیروئید. غده تیروئید در گردن قرار دارد و وظیفه استفاده و ذخیره انرژی از غذاها را بر عهده دارد.
پیشگیری از افسردگی بعد از زایمان ممکن است؟
طبق مطالعات انجام‌شده، در بسیاری از افراد مستعد ابتلا به افسردگی، پیشگیری ممکن است. مشاوره، روان درمانی و بیان احساسات و نگرانی‌ها به پزشک متخصص می‌تواند تا حدی در پیشگیری موثر باشد. اگر فرد باردار دارای علائم زیر است بهتر است برای پیشگیری به روانشناس یا مشاور مراجعه کند:
- وجود علائم افسردگی در فرد (هرچند خفیف یا حاد)
- ابتلا به افسردگی در گذشته یا وجود افسردگی در بستگان
- بارداری در نوجوانی یا بارداری در زنان تک سرپرست
- شرایط زندگی استرس‌زا مثل درآمد پایین
- قربانی خشونت خانگی
برای پیشگیری از ابتلا به افسردگی بعد از زایمان دو روش درمانی زیر معرفی می‌شود:
- درمان شناختی رفتاری: در این رویکرد درمانی به فرد آموزش داده می‌شود که افکار منفی خود را با تغییر افکار و رفتار بهبود بخشد.
- روان درمانی بین‌فردی: این رویکرد با تمرکز بر روی ارتباطات بین‌فردی انجام می‌شود. به فرد کمک می‌کند مشکلاتش را در ارتباطات اجتماعی و تعامل با دیگر افراد شناسایی و برطرف کند.
بیشتر بخوانید:
درمان افسردگی بعد از زایمان
اگر فکر می‌کنید خودتان یا یکی از عزیزانتان که به تازگی زایمان کرده دچار افسردگی پس از زایمان شده، سریعا به متخصص مراجعه کنید. فرد می‌تواند به پزشک متخصص زنان زایمان، روانشناس و پزشک عمومی مراجعه کند. برای اطمینان از ابتلا به افسردگی، حتما علائم و نشانه‌ها را به متخصص اطلاع دهید. به تمامی سوالات وی پاسخ دهید. ممکن است متخصص پرسشنامه‌ای مرتبط با افسردگی به شما بدهد، با صداقت به آن پاسخ دهید.
متخصص ممکن است پرسشنامه یا سوالات دیگری در اختیار شما قرار دهید. معمولا عوامل و دلایلی که می‌توانند منجر به افسردگی بعد از زایمان شوند، یکی یکی بررسی می‌شوند. بعد از تشخیص اصولی، روند درمان آغاز می‌شود. درمان افسردگی شامل موارد زیر است:
مشاوره: درمان شناختی رفتاری یا بین فردی
گروه‌های حمایتی: گروهی از افراد هستند که حضوری یا آنلاین با یکدیگر ملاقات می‌کنند و درباره احساسات و تجربه‌های خود صحبت می‌کنند.
دارو درمانی: درمان PPD معمولا همراه با تجویز و مصرف دارو تکمیل می‌شود. داروهای شامل داروهای ضدافسردگی و استروژن هستند. داروهای ضدافسردگی ممکن است عوارضی از قبیل کاهش وزن یا خشکی دهان داشته باشند. مصرف برخی از آنها برای مادران شیرده خطرناک است و باید قبل از مصرف با متخصص زنان و زایمان درباره آنها مشورت کرد.
استروژن: این هورمون نقش مهمی در چرخه قائدگی و بارداری دارد. پس از زایمان میزان استروژن به میزان بسیار زیادی افت می‌کند و پزشک معمولا پچ پوستی یا داروهایی در اختیار فرد قرار می‌دهد. نحوه صحیح استفاده از پچ‌ها اهمیت دارد.
بیشتر بخوانید:
مصرف داروهای ضدافسردگی هنگام شیردهی
در صورتی که نیاز به تجویز دارو برای کنترل علائم افسردگی بعد از زایمان وجود داشته باشد، شیردهی یکی از مواردی است که باید موردتوجه پزشک متخصص قرار گیرد. بسیاری از داروها بعد از جذب در بدن می‌توانند از طریق شیر مادر به نوزاد نیز منتقل شوند. این اتفاق می‌تواند خطرات و عوارض زیادی برای نوزاد داشته باشد.
جدیدترین پژوهشی که در این زمینه انجام شده نشان می‌دهد همه داروهای ضدافسردگی بعد از مصرف توسط مادر در شیر وجود خواهند داشت. از این میان، فلوکستین بیشترین غلظت را در شیر مادر داشته و داروهای ضدافسردگی SSRI به میزان قابل توجهی کمتر بودند. از میان همه داروهای SSRI، سازمان غذا و داروی آمریکا داروی سرترالین را برای مصرف در دوران بارداری امن معرفی می‌کند.
تشخیص افسردگی بعد از زایمان چگونه است؟
مبنای تشخیص وجود علائم افسردگی به مدت حداقل دو هفته است. علاوه بر علائم بالا، علائم دیگری هم می‌توانند نشان‌دهنده افسردگی پس از زایمان باشند:
- کندشدن حرکات و صحبت کردن
- از دست دادن اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس
وجود علائمی که توسط خود فرد یا نشانه‌هایی که توسط دیگران مشاهده شوند خود دلیلی محکم برای مراجعه به روانشناس و درمان است. (در مقاله «نشانه‌های افسردگی» بیشتر به این موضوع پرداخته‌ایم.)
بیماری‌های همراه با افسردگی بعد از زایمان
معمولا 9 درصد از زنانی که به افسردگی پس از زایمان دچار می‌شوند، استرس پس از سانحه یا PTSD را تجربه می‌کنند. درصد بسیار کمی نیز دچار دوقطبی بعد از زایمان می‌شوند که شامل نوسانات خلقی، شیدایی و افسردگی است.
خودمراقبتی در افراد مبتلا به افسردگی پس از زایمان
در کنار درمان تخصصی، خود مراقبتی هم داشته باشید. چند توصیه برای شما داریم:
- به سلامت بدن خود و تغییرات بدنی خود توجه داشته باشید.
- سعی کنید فعالیت بدنی منظم و سبک داشته باشید.
- غذاهای سالم مثل میوه‌ها، سبزیجات و نان غلات را در برنامه غذایی خود داشته باشید. خوراکی‌های نمکی و شیرین را کمتر کنید.
- تا جایی که می‌توانید استراحت کنید.
- الکل ننوشید. الکل بدن شما را کند می‌کند و روحیه شما را افسرده می‌کند. همچنین نوشیدنی‌های الکلی برای مادران شیرده مضر هستند.
- از مصرف موادمخدر و دخانیات بپرهیزید. مضرات دخانیات از طریق شیر مادر به فرزند منتقل می‌شود.
کلام آخر
افسردگی بعد از زایمان از مشکلات رایج مادران پس از تولد فرزندشان است. علائم این بیماری می‌تواند خفیف یا شدید باشد. این علائم طیفی از نشانه‌های فیزیکی و روحی را شامل می‌شود که نیاز به دخالت متخصص برای درمان دارد. پیشگیری از این اختلال تا حد زیادی ممکن است اما نیاز به خودمراقبتی و حمایت اطرافیان دارد. در این مطلب به تمام مطالب مرتبط با افسردگی پس از زایمان اشاره کرده‌ایم و همچنین تفاوت ان را با دیگر بیماری‌های پس از زایمان بررسی کرده‌ایم.
منابع:
postpartum depression – march of dimes
۶ پاسخ
سلام
من یک ماهه که زایمان کردم و مثل بقیه مادرها نمیتونم بچمو دوست داشته باشم. حالم خوب نیست و نمیدونم چرا اینطوری شدم. آیا نشانه‌ی افسردگی بعد از زایمان هست؟
سلام لیلا جان
ممکنه نشانه‌ی افسردگی بعد از زایمان باشه. به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید و علائمتون رو شرح بدید تا تشخیص دقیق بدن.
سلام خسته نباشید
افسردگی بعد از زایمان معمولا چقدر طول میکشه؟
سلام زهرا جان
برای آدم‌های مختلف متفاوته و نمیشه زمان دقیقی رو گفت. ممکنه بین چند ماه تا بیش از یک سال طول بکشه. بستگی به شدت افسردگی و روش‌های درمانی که فرد انجام میده، داره. روانپزشک بهتر میتونه مدت زمان بهبودی رو تشخیص بده.
سلام وقتتون بخیر
درمان خانگی افسردگی بعد از زایمان به چه صورته؟ حتما باید به پزشک مراجعه کرد؟
سلام سحر جان
مقاله «درمان افسردگی» رو مطالعه کنید؛ اونجا بیشتر درباره تکنیک‌های عملی درمان افسردگی صحبت کردیم. به روانپزشک مراجعه کنید که اگر نیاز هست دارو بگیرید. مراجعه به روانشناس هم کمک میکنه که روند درمان رو تکمیل کنید.