داستان‌های عاشقانه همیشه مسیر رسیدن دو نفر به یکدیگر را روایت می‌کنند. بعد از ازدواج شخصیت‌های قصه، داستان با یک جمله عجیب به پایان می‌رسد: «آن‌ها به خوبی و خوشی با یکدیگر زندگی کردند.» شاید داستان اصلی دو شخصیت بعد از ازدواج آن‌ها شروع می‌شود؛ جایی که هردو زیر یک سقف می‌روند، نقش زن و شوهر می‌گیرند و باهم کنش و واکنش دارند تا یک رابطه را بسازند. ازدواج با فرد دارای اختلال شخصیت، چالش‌های بیشتری به رابطه زناشویی اضافه می‌کند. این افراد علائم و رفتارهای خاصی دارند و در رابطه مثل یک فرد عادی نیستند. بنابراین همسرانشان یا باید پیش از ازدواج این اختلالات را تشخیص دهند و وارد رابطه نشوند یا بعد از ازدواج باید شیوه درست برقراری ارتباط با یک فرد دارای اختلال شخصیت را یاد بگیرند.
در این مقاله هم توضیح می‌دهیم چطور می‌توان پیش از ازدواج، اختلالات شخصیت را تشخیص داد و بعد از ازدواج چطور می‌توان به همسر دارای این اختلالات کمک کرد.
انواع اختلالات شخصیت
اختلالات شخصیت انواع مختلفی دارند و همه آن‌ها روی جنبه‌های مختلف زندگی فرد تأثیر می‌گذارند. این اختلالات روی رابطه بیمار با همسر و سایر اعضای خانواده‌شان تأثیر دارند و هم به بیمار و هم به افرادی که با او در رابطه هستند آسیب می‌رسانند. (در مقالات «اختلال شخصیت چیست؟» و «تفاوت بین اختلال روانی و اختلال شخصیت» بیشتر به این موضوع پرداخته‌ایم.)
در ویرایش پنجم کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)، فهرست انواع اختلالات شخصیت عبارت است از:
- اختلال شخصیت پارانوئید
- اختلال شخصیت اسکیزوئید
- اختلال شخصیت ضد اجتماعی
- اختلال شخصیت مرزی
- اختلال شخصیتی خودشیفتگی
- اختلال شخصیت اجتنابی
- اختلال شخصیت وابسته
- اختلال شخصیت وسواسی اجباری
چالش‌های ازدواج با فرد دارای اختلال شخصیت
هرکدام از اختلالات شخصیت به شیوه متفاوتی روی رابطه تأثیر می‌گذارند. در ادامه بررسی می‌کنیم که ازدواج با هرکدام از این افراد چه چالش‌هایی در رابطه می‌سازد:
۱- ازدواج با فرد پارانویید
این فرد همیشه نسبت به شما و دیگران بدبین و بی‌اعتماد است و تصور می‌کند به او خیانت می‌کنید یا قصد آسیب رساندن به او را دارید. در مقاله «ازدواج با فرد پارانویید»، چالش‌های ازدواج با چنین فردی را به صورت کامل بررسی کرده‌ایم.
۲- ازدواج با فرد اسکیزویید
این فرد توانایی برقراری رابطه و ابراز احساسات ندارد و معمولا در برابر احساسات شما بی‌تفاوت است. در مقاله «ازدواج با فرد اسکیزویید» علائم این اختلال شخصیت را بیشتر توضیح داده‌ایم.
۳- ازدواج با فرد ضد اجتماعی
این فرد به تأثیر مثبت یا منفی اقداماتش روی شما یا حتی جامعه اهمیتی نمی‌دهد و حتی به راحتی می‌تواند قوانین را زیر پا بگذارد.
۴- ازدواج با فرد دارای شخصیت مرزی
احساسات این فرد به شکل غیرقابل پیش‌بینی تغییر می‌کند؛ ممکن است در یک لحظه در حال شوخی و خنده با شما باشد و چند دقیقه بعد بر سر موضوعی با شما مشاجره کند.
۵- ازدواج با فرد خودشیفته
این فرد همیشه خودش را برتر از شما می‌داند و فقط به خودش اهمیت می‌دهد. او معمولا خواسته‌ها و احساسات دیگران را نادیده می‌گیرد و حتی ممکن است آن‌ها را تحقیر کند. این افراد معمولا ایده‌آل‌گرا هستند.
۶- ازدواج با فرد دارای شخصیت اجتنابی
این افراد وارد رابطه اجتماعی نمی‌شوند، چون از قضاوت شدن و واکنش‌های منفی دیگران نسبت به خودشان می‌ترسند. آن‌ها احساس کمبود و بی‌لیاقتی می‌کنند و با کوچک‌ترین نظر منفی به هم می‌ریزند و واکنش‌های شدید نشان می‌دهند.
۷- ازدواج با فرد وابسته
این فرد تصور می‌کند شما باید از او مراقبت کنید و مدام ترس از دست دادنتان را دارد؛ به همین دلیل هیچ فضای خصوصی به شما نمی‌دهد و بیش از حد به شما متکی است. وابستگی بیش از اندازه این فرد، از نوع مثبت نیست و به همین خاطر بعد از مدتی شما را خسته و منزجر می‌کند. به یاد داشته باشید که ممکن است همسرتان به دیگران از جمله خانواده‌اش وابسته باشد.
۸- ازدواج با فرد وسواسی
این فرد کمالگراست و به شکلی افراطی می‌خواهد همه چیز را کنترل کند. به عنوان مثال اگر لباس‌هایتان را در جایی به جز کمدی که همسرتان مشخص کرده قرار دهید، با شما بحث می‌کند.
همچنین بخوانید:
چطور پیش از ازدواج با فرد دارای اختلال شخصیت، این اختلالات را تشخیص دهیم؟
تشخیص اختلالات شخصیت سخت‌تر از سایر بیماری‌هاست؛ به عنوان مثال اگر طرف مقابل شما اعتیاد داشته باشد، به راحتی با چند آزمایش قابل تشخیص است. افراد دارای اختلالات شخصیت، رفتارهایی مشابه افراد عادی در شرایط بحرانی مانند زمان خشم و استرس دارند؛ فقط واکنش‌های شدیدتری نشان می‌دهند و ممکن است به طرف مقابلشان در رابطه آسیب برسانند. بسیاری از این علائم، تا زمانی که با فرد دارای اختلال شخصیت ازدواج نکرده باشید، خود را نشان نمی‌دهند. بنابراین بهترین روش برای تشخیص اختلالات شخصیت پیش از ازدواج این است که با روانشناس حرفه‌ای مشورت کنید.
دقت داشته باشید که علائم اختلالات شخصیت معمولا شدید هستند و زیاد تکرار می‌شوند و نباید آن‌ها را با رفتارهایی که یک فرد سالم در موقعیت‌های خاص با احساسات تشدیدشده بروز می‌دهد، اشتباه بگیرید. به عنوان مثال وقتی همسرتان از بی‌نظمی بیش از حد کسی آزرده است، احتمال دارد علائمی مشابه یک فرد وسواسی از خود نشان دهد و حساس و کنترل‌گر شود؛ اما این علائم ادامه‌دار نیست و بعد از آرام شدن، دوباره به حالت عادی برمی‌گردد.
در ادامه متداول‌ترین علائم و نشانه‌های اختلالات مختلف شخصیت را بررسی می‌کنیم تا اگر این علائم را در در همسر احتمالیتان دیدید، درباره ازدواج با فرد دارای اختلال شخصیت، با دقت بیشتری فکر کنید.
۱- علائم پارانوئید
فرد مبتلا به پارانویید نشانه‌های زیر را دارد:
- سخت اعتماد می‌کند.
- انتقادپذیر نیست و به محض اینکه از او انتقاد می‌کنید، ناراحت می‌شود.
- از حرف‌هایتان سوء برداشت می‌کند.
- به اطرافیان بی‌دلیل مشکوک است.
- سازش نمی‌کند.
- همیشه آماده بحث و مشاجره است.
۲- علائم اسکیزوئید
افراد مبتلا به اختلال اسکیزویید معمولا رفتارهای زیر را دارند:
- تمایلی به برقراری رابطه با شما نشان نمی‌دهند.
- هیچ کاری برای احساس نزدیکی بیشتر با شما انجام نمی‌دهند.
- همیشه ترجیح می‌دهند تنها باشند و فعالیت‌های فردی انجام دهند.
- تفریح خاصی ندارند و از چیزی لذت نمی‌برند.
- هیچ دوست نزدیکی ندارند.
- نسبت به تعریف و تمجید و ابراز احساسات بی‌تفاوت هستند.
۳- علائم اختلال شخصیت ضد اجتماعی
در افراد ضد اجتماعی معمولا رفتارهای زیر مشاهده می‌شود:
- خوب یا بد بودن کارها برایشان اهمیتی ندارد.
- به راحتی دروغ می‌گویند و از دیگران سوء استفاده می‌کنند.
- به حد و مرزها و خط قرمزهای دیگران احترام نمی‌گذارند.
- برای دیگران احتران قائل نیستند.
- برای خندیدن و شوخی، به دیگران بی‌احترامی می‌کنند و آن‌ها را می‌آزارند.
- نسبت به دیگران حس برتری دارند و تصور می‌کنند عقاید و باورهایشان بی‌نظیر و شجاعانه است.
- بی‌قانونی می‌کنند و حتی ممکن است از رفتارهای مجرمانه هم ابایی نداشته باشند.
۴- علائم شخصیت مرزی
افراد دارای شخصیت مرزی، نشانه‌های زیر را دارند:
- ترس از ترک شدن دارند.
- نوسانات خلقی شدید دارند.
- خیلی سریع خشمگین می‌شوند و واکنش‌های تندی نشان می‌دهند.
- احساس پوچی می‌کنند.
- اغلب خودآزاری دارند؛ مثلا هنگام خشم ممکن است خودزنی کنند.
۵- علائم خودشیفتگی
نشانه‌های یک فرد خودشیفته عبارت است از:
- فقط به خودش اهمیت می‌دهد.
- تصور می‌کند زیباترین، موفق‌ترین و قدرتمندترین فرد است.
- فقط دوست دارد با افراد خاص، مهم و مشهور ارتباط داشته باشد و برای ازدواج نیز به دنبال چنین فردی می‌گردد.
- مغرور است.
- همدلی نمی‌کند و به احساسات دیگران اهمیتی نمی‌دهد.
- فقط تحسین را می‌پذیرد و از انتقاد بیزار است.
۶- علائم اختلال شخصیت اجتنابی
افرادی که شخصیت اجتنابی دارند، رفتارهای زیر را بروز می‌دهند:
- بخاطر ترس از طرد شدن، از فعالیت‌های گروهی اجتناب می‌کنند.
- عزت نفس پایینی دارند.
- خود را ایزوله می‌کنند و از هر رابطه اجتماعی سر باز می‌زنند.
- احساس بی‌لیاقتی می‌کنند.
۷- علائم اختلال شخصیت وابسته
لیست علائم اختلال شخصیت وابسته شامل موارد زیر است:
- بدون دیگران نمی‌تواند تصمیم‌گیری کند.
- منفعل است و هرکاری که دیگران به او بگویند را انجام می‌دهد، حتی اگر مطابق با میلش نباشد.
- هنگام بحث با دیگران، مخالفت نمی‌کند؛ حتی اگر واقعا نظر دیگری داشته باشد.
- به دیگران اجازه می‌دهد در تمام امورش دخالت کنند، از ازدواج و زندگی شخصی گرفته تا کسب و کار و زندگی کاری.
- به شدت از رها شدن توسط عزیزانش می‌ترسد.
۸- اختلال شخصیت وسواسی اجباری
نشانه‌های یک فرد وسواسی عبارتند از:
- برای انجام هرکاری بیش از حد زمان می‌گذارد تا آن را به بهترین نحو ممکن انجام دهد. البته شاید نتیجه نهایی واقعا بهترین نباشد!
- انعطاف‌پذیر نیست و حرف باید حرف خودش باشد.
- بابت کوچک‌ترین اشتباهات دیگران را به شدیدترین شکل توبیخ می‌کند و آن‌ها را نمی‌بخشد.
- همه کارها را خودش انجام می‌دهد و تصور می‌کند دیگران از پس انجام آن‌ها برنمی‌آید.
- ابراز احساسات نمی‌کند.
- بیش از حد قانونمند است و برای انجام هرکاری، به جزئی‌ترین بخش‌های دستورالعمل هم توجه می‌کند.
- بیش از حد جزئی‌نگر است.
نکات مهم بعد از ازدواج با فرد دارای اختلال شخصیت
ازدواج با فرد دارای اختلال شخصیت غیرممکن نیست، اما چالش‌های بسیاری دارد. اگر با فرد دارای چنین اختلالاتی زندگی می‌کنید، باید بیشتر از افراد معمولی به سلامت روان خود توجه کنید و علاوه بر همسرتان، با خانواده و دوستانتان هم در ارتباط باشید. در ازدواج با فرد دارای اختلال شخصیت ممکن است تصور کنید سوار یک ترن هوایی شده‌اید و نمی‌دانید در هرروز از زندگیتان چه اتفاقی می‌افتد. وقتی درب خانه را باز می‌کنید، ممکن است با یک خشم انفجاری مواجه شوید یا یک آغوش گرم؛ هیچکدام قابل پیش‌بینی نیست!
برای داشتن یک رابطه سالم باید آگاهی بیشتری داشته باشید و بدانید چطور می‌توانید یک همسر دارای اختلالات شخصیت را مدیریت کنید. در ادامه راهکارهایی را برای مدیریت رابطه با فرد دارای اختلال شخصیت پیشنهاد می‌دهیم:
- درباره اختلال شخصیت همسرتان اطلاعات جمع کنید و یاد بگیرید.
- همسرتان را برای ملاقات با تراپیست و شروع روند درمان تشویق کنید و در صورت نیاز، خودتان هم با او همراه شوید.
- زمانی که همسرتان واکنش شدیدی نشان می‌دهد، شما با او مشاجره نکنید. صحبت منطقی را به زمان‌های آرامش او موکول کنید.
- صحبت کردن سالم را یاد بگیرید. بررسی کنید که همسرتان در چه مواقعی و با چه جملاتی حالت دفاعی پیدا می‌کند و در چه نوع صحبت‌هایی، منطقی حرف می‌زند. در گفتگوها به جای «من» از «ما» یا «تو» استفاده کنید؛ اجازه دهید رابطه و همسرتان در مرکز توجه گفتگو باشند.
- در کنار همسرتان حضور داشته باشید و او را درک کنید.
- طرف مقابلتان را بخاطر اختلال شخصیتش تحقیر نکنید و مدام این مسئله را به او یادآوری نکنید.
- تهدیدهای طرف مقابلتان را نادیده نگیرید؛ حتی اگر در حد حرف باقی می‌ماند. به عنوان مثال اگر همسرتان درباره خودکشی حرف می‌زند، به امنیت او توجه کنید و یاد بگیرید در صورت بروز چنین حادثه‌ای باید چه کارهایی انجام دهید. حتی بهتر است در این باره با روان‌درمانگر صحبت کنید.
- مراقبت از سلامت روان خودتان هم به اندازه درمان و توجه به اختلال شخصیت همسرتان اهمیت دارد؛ خودتان را نادیده نگیرید.
- حضور یک تراپیست حرفه‌ای در کنار شما اهمیت ویژه‌ای دارد. حتی اگر همسرتان درباره ملاقات با روانشناس مخالف است، خودتان یک درمانگر شخصی انتخاب کنید و جلساتتان را منظم بروید.
آیا اختلالات شخصیت درمان می‌شوند؟
افراد دارای اختلالات شخصیت به روان درمانی نیاز دارند؛ اما بسیاری از آن‌ها نمی‌دانند بیمار هستند و برای درمان اقدام نمی‌کنند. افرادی که تحت درمان قرار می‌گیرند نیز در بسیاری از موارد به‌خاطر مشکل دیگری مثل افسردگی به روان‌درمانگر مراجعه کرده‌اند. اختلالات شخصیت زمانی قابل درمان هستند که فرد بیماری‌اش را بپذیرد، روند درمانش را پیگیری کند و به درخواست‌های روان‌درمانگر توجه داشته باشد. در مقاله «درمان اختلال شخصیت» بیشتر به این موضوع پرداخته‌ایم.
همچنین بخوانید:
سخن پایانی
در این مقاله چند و چون ازدواج با فرد دارای اختلال شخصیت را بررسی کردیم. توضیح دادیم انواع اختلالات شخصیت چه هستند و هرکدام از آن‌ها چه نشانه‌هایی دارند. همچنین درباره روش‌های رفتار درست در ارتباط افراد دارای این اختلالات صحبت کردیم. ازدواج با فرد دارای اختلال شخصیت یک انتخاب است؛ در چنین ازدواج‌هایی معمولا کفه ترازوی معایب از مزایای آن بیشتر است و برای زندگی مشترک موفق، به فداکاری‌های بسیاری نیاز است.
اگر قصد ازدواج با فرد دارای اختلال شخصیت دارید، توصیه می‌کنیم پیش از تصمیم نهایی با یک مشاور حرفه‌ای در زمینه ازدواج مشورت داشته باشید. پُل، خدمات ارائه مشاوره در زمینه‌های گوناگون از جمله مشاوره پیش از ازدواج را به صورت آنلاین به شما ارائه می‌دهد. در پُل روانشناسان حرفه‌ای و باتجربه‌ای حضور دارند که هرکدام از آن‌ها در زمینه خاصی به صورت تخصصی مشاوره می‌دهند.
منابع:
- https://mentalhealthcenter.com/personality-disorders-controllers-abusers-manipulators-users-relationships/
- https://www.therecoveryvillage.com/mental-health/personality-disorders/how-do-personality-disorders-affect-relationships/
- https://www.joannebagshaw.com/blog/my-partner-has-a-personality-disorder-what-now
