افسردگی در بارداری چه علائمی دارد؟ افسردگی پس از بارداری اختلال شناخته شده‌ای در جامعه است. افسردگی حین بارداری اختلال مرتبط دیگری است که افراد اطلاعات کمتری درباره آن دارند. شناسایی علائم و اقدام به درمان، اهمیت زیادی در سلامت روان مادر و سلامت جسمی جنین دارد. در این مقاله از سایت پل، به صورت جامع افسردگی در بارداری را بررسی خواهیم کرد.
افسردگی در بارداری
افسردگی در بارداری می‌تواند طی ماه‌های اولیه تا آخرین ماه های بارداری یا حتی بعد از زایمان شروع شود. افسردگی در بارداری تاثیرات زیادی بر جنبه‌های مختلف زندگی مادر و کودک خواهد داشت و توجه به آن اهمیت زیادی دارد.
اکثر افراد با بارداری و داشتن فرزند هیجان و شادی زیادی را تجربه می‌کنند. این تجربه می‌تواند گاهی اضطراب آور باشد اما در نهایت، یک تجربه شیرین و جذاب است. از طرف دیگر، افسردگی در بارداری می‌تواند این احساس شیرین و جذاب را تخریب کرده و شرایط دشواری ایجاد کند. بارداری به شدت منجر به آسیب‌پذیری مادر از جنبه‌های مختلف می‌شود. سلامت جسمی معمولا مورد توجه قرار می‌گیرد اما ممکن است سلامت روانی مادر، کمتر مورد بررسی و نظارت متخصص باشد.
بیشتر بخوانید:
افسردگی پس از بارداری
بر اساس آمارهای جهانی، نزدیک به 90 درصد از زنان، پس از زایمان احساسات ضد و نقیض و منفی‌ای تجربه می‌کنند. تاثیر هورمون‌ها در این احساسات کاملا واضح است و در بسیاری از شرایط، بدون نیاز به توجه تخصصی، این احساسات منفی بازیابی نخواهند شد. این علائم منفی که طبیعی طلقی می‌شوند می‌توانند شامل گریه کردن بی‌دلیل، تحریک پذیری، اضطراب و بی‌خوابی باشند و معمولا طی دو هفته پس از زایمان به مرور زمان کمرنگ شده و از بین می‌روند.
از طرف دیگر، افسردگی در بارداری علائم شدید و ماندگارتری دارد. بر اساس تحقیقات سازمان ملل، 10 الی 15 درصد از زنان افسردگی پس از زایمان را تجربه می‌کنند؛ به همین دلیل توجه روانپزشکی بعد از زایمان در بسیاری از کشورها ضروری است. آمارهای افسردگی در بارداری به این میزان قابل دسترسی نیست، اما همچنان مراجعه به متخصص سلامت روان در بسیاری از کشورها ضروری طلقی می‌شود.
علائم افسردگی در حاملگی
سازمان روانپزشکی آمریکا، علائم زیر را به عنوان نشانه‌های افسردگی در حاملگی معرفی می‌کند:
- احساس غم شدید یا عاطفه منفی
- فقدان لذت در فعالیت‌ها
- تغییر در میزان اشتها
- ناتوانی در به خواب رفتن یا بی‌خوابی
- کاهش انرژی یا خستگی مفرط
- ناتوانی در فعالیت‌های فیزیکی که مستقیما تحت تاثیر حاملگی نیست؛ مثلا ناتوانی در حرکات ظریف دست. (در برخی شرایط التهابات مفصلی در حاملگی منجر به این شرایط می‌شود؛ در این صورت این نشانه به عنوان نشانه افسردگی در نظر گرفته نمی‌شود.)
- احساس گناه و بی‌ارزشی درباره خود یا حاملگی
- ناتوانی در تمرکز کردن
- افکار مربوط به مرگ یا آسیب دیدن خود یا جنین
- خشم نسبت به جنین یا همسر
- ترس کاذب یا نامناسب از مادر شدن
- ترس از آسیب زدن به جنین
- بی‌میلی نسبت به جنین یا فعالیت‌های مرتبط (مثلا خرید لوازم کودک)
- بی‌توجهی به سلامت خود یا جنین (دوری‌جویی از آزمایش‌های لازم یا تمرین‌های ضروری)
توجه به این نکته که برخی از علائم ممکن است مستقیما ناشی از حاملگی باشند، در تشخیص گذاری افسردگی در بارداری ضروری است. وجود ۴ علامت اول به همراه حداقل سه مورد از بقیه نشانه‌ها برای تشخیص گذاری ضروری است. این علائم به مرور زمان و مخصوصا در سه ماهه دوم بارداری منجر به دوری جویی فعال از اطرافیان یا احساس گناه نسبت به همراهی و کمک نزدیکان مخصوصا همسر می‌شود. چهارچوب زمانی بروز علائم برای تشخیص گذاری ضروری است؛ اگر علائم طی بارداری، بلافاصله بعد از زایمان یا تا یک سال پس از زایمان شیوع داشته باشند، تشخیص افسردگی مرتبط با زایمان داده می‌شود.
عوامل خطر ابتلا به افسردگی طی بارداری
تحقیقات سازمان ملل در کشورهای جهان سوم (آفریقا و آسیای شرقی و جنوب شرقی) نشان می‌دهد دو سوم مبتلایان به افسردگی در بارداری، سابقه یک اختلال اضطرابی دارند یا همزمان به آن مبتلا هستند. اضطراب و استرس به تنهایی می‌تواند عامل قدرتمندی در ابتلا به افسردگی در بارداری باشد.
این پژوهش همچنین نشان داد مادرانی که یک بیماری زمینه‌ای دارند یا طی دوره بارداری به یک بیماری مبتلا می‌شوند، به احتمال بیشتری علائم افسردگی در بارداری را از خود نشان می‌دهند. این موضوع با ایجاد نگرانی و ترس درباره سلامت جنین، تاثیر منفی بر عاطفه مادر دارد.
افسردگی بارداری محدود به کشورهای جهان سوم نیست و آمار بالایی در اروپا و آمریکا نیز دارد. تحقیقات انجام شده در این کشورها نشان می‌دهد بارداری ناخواسته، تعارضات زناشویی، آسیب‌های ناخواسته مادر به کودک مثل تداخل دارویی و ترس از بارداری و زایمان، عوامل موثر دیگری هستند که در ابتلا نقش دارند.
سن مادر و تعداد فرزندان نیز در این موضوع تاثیر دارد. مادران جوانی که اولین زایمان خود را تجربه می‌کنند به احتمال بیشتری دچار افسردگی زایمان می‌شوند. علاوه بر این خطر بیشتری برای مادران مسن‌تر (فارغ از تعداد فرزندان) وجود دارد.
اخلال در کارکرد غده تیروئید و میزان تولید و جذب هورمون کورتیزول نیز عامل مهم دیگری است که بر افسردگی بارداری تاثیر دارد. فقدان حمایت اجتماعی مخصوصا دوری از والدین به دلایل مختلف، عامل دیگری است که می‌تواند به عنوان دلیل ابتلا در نظر گرفته شود.
بیشتر بخوانید:
افسردگی بارداری در پدران
برخلاف انتظاراتی که ممکن است داشته باشید، افسردگی بارداری در مردان نیز رخ می‌دهد! به طور میانگین حدود ده درصد از مردان حین بارداری یا پس از زایمان همسر خود دچار افسردگی می‌شوند که تشخیص گذاری افسردگی در بارداری برای آنها نیز صحیح خواهد بود.
این نکته که برخی هورمون‌های زنانه، در مردانی که همسر آنها حامله است یا اخیرا زایمان کرده وجود دارد، یک موضوع ثابت شده است. نورون‌های آینه‌ای مغز به عنوان مقصر احتمالی این شرایط در نظر گرفته می‌شوند. این شرایط می‌تواند تا حد مریض شدن پدر به همراه نشانه‌های بارداری پیش برود!
سندرم کوُوِید
سندرم کووید مجموعه‌ای از نشانه‌های حاملگی دردناک در مردانی است که همسرانشان باردار هستند یا اخیر زایمان کرده‌اند. بیشترین میزان شیوع در ماه‌های اول حاملگی است و معمولا با استفراغ شروع می‌شود. ورم و التهابات مفاصل نیز به عنوان یکی از نشانه‌ها در ماه‌های بعدی می‌تواند دیده شود. افزایش وزن طی دوره بارداری همسر (5 درصد طی 9 ماه بارداری) به همراه افزایش میزان اشتها نیز از علائم دیگر است. در برخی کیس‌های شدیدتر، خونریزی بینی، اختلال خواب، درد نواحی تناسلی (بعد از زایمان همسر)، درد معده، دندان درد یا سردرد نیز وجود دارد.
در برخی کیس‌ها افزایش شدید هورمون پرولاکتین نیز گزارش شده است. هورمون پرولاکتین تحت عنوان هورمون شیردهی شناخته می‌شود و منجر به تولید شیر در سینه‌ها می‌شود که در این مردان نیز اتفاق می‌افتد.
سندرم کووید عامل احتمالی افسردگی در زایمان مردان است.
درمان افسردگی در بارداری
بسیاری از زنان حامله در سکوت درد می‌کشند. تغییرات هورمونی شدید به عنوان نقابی بر علائم افسردگی، می‌تواند توجیه اشتباهی برای دلیل احساسات باشد و به این شکل مادر توجه مورد نیاز درباره سلامت روان خود را دریافت نکند. فارغ از احساسات و علائم، اهمیت دادن به سلامت روانی طی دوره بارداری ضروری است.
بسیاری از فرهنگ‌ها از جمله فرهنگ ما، نیاز به بی‌نقص بودن در زنان مخصوصا مادران را ترویج می‌کند که احتمال ابتلا به افسردگی در بارداری را افزایش می‌دهد؛ با این حال می‌تواند منجر به نادیده گرفتن علائم شود. برای مثال بسیاری از مادران ایرانی به دلیل باورهای فرهنگی علائم افسردگی خود را انکار می‌کنند یا ترجیح می‌دهند درباره آنها صحبت نکنند.
درمان افسردگی در بارداری با روان‌درمانی شروع می‌شود. درمان‌های شناختی معمولا انتخاب اول هستند. این نوع از روان‌درمانی تلاش می‌کند تا با بررسی عمیق و جامع احساسات، منبع آنها را کشف کرده و با از بین بردن باورهای اشتباه یا ناسالمی که ممکن است وجود داشته باشد، بر خلق و عاطفه تاثیر مثبت بگذارد.
نکته: یکی از سختی‌های مراجعه به روانشناس، پیدا کردن متخصص کاربلد و با‌تجربه است. علاوه بر این، مشکلات رفت و آمد و گذراندن جلسات حضوری، ممکن است برای برخی دشوار باشد. در این شرایط مشاوره آنلاین افسردگی از مراکز معتبر، یکی از راه‌حل‌های مناسب خواهد بود.
دارودرمانی افسردگی در بارداری
بر اساس اطلاعات موجود، انواع مختلف داروی ضد افسردگی (به غیر از داروهای قدیمی و منسوخ) تاثیر منفی ماندگاری بر سلامت جنین ندارند. نرخ خطر و ریسک تحت تاثیر قرار گرفتن سلامت جنین کمتر از 4 درصد است. با این حال، تا جای ممکن دارودرمانی برای افسردگی در بارداری، به حداقل دو سال بعد از زایمان موکول می‌شود. در صورت نیاز ضروری به داروی ضد افسردگی، روانپزشک و متخصص زنان و زایمان با بررسی جامع تمامی داروها و رژیم غذایی می‌توانند ریسک خطر را کاهش دهند. این موضوع درباره مصرف داروی ضد افسردگی همزمان با شیردهی به کودک نیز صدق می‌کند.
پیشگیری از افسردگی بارداری
در صورتی که با مشکلات سلامت روان دست و پنجه نرم می‌کنید یا در بین افراد خطرپذیر نسبت به افسردگی در بارداری هستید، نکات زیر می‌توانند تا حدود زیادی در پیشگیری به شما کمک کند:
- در صورتی که برای اولین بار حاملگی را تجربه می‌کنید، از درخواست حمایت از اطرافیان پرهیز نکنید.
- در صورتی که به دلیل سقط قبلی یا دلایل مشابه نگران سلامتی جنین هستید، با پزشک خود صحبت کنید.
- از بروز احساسات خود نترسید؛ تحت تاثیر هورمون‌ها بودن باعث بی‌اهمیت بودن احساسات شما نمی‌شود.
- علائم را بشناسید و در صورتی که وجود آنها را مشاهده کردید، به متخصص سلامت روان مراجعه کنید.
- مراقبت‌های منظم پزشکی را دنبال کنید.
- فعالیت‌ها و مسئولیت‌های ضروری دوران بارداری را جدی بگیرید.
- در صورت نیاز از دوستان و نزدیکان برای همراهی درخواست کنید و تا جای ممکن تنها نمانید.
کلام آخر
افسردگی در بارداری مشکل رایجی است که مادران جوان را درگیر می‌کند. علائم اصلی افسردگی اساسی به همراه درگیری ذهنی همراه با عاطفه منفی درباره جنین یا حاملگی، نشانه‌های اصلی افسردگی در بارداری هستند. این مشکل قابل پیشگیری و همچنین قابل درمان است. در صورتی که علائم ذکر شده را در خود یا همسرتان می‌بینید، بهتر است هرچه سریع‌تر به یک متخصص سلامت روان مراجعه کنید تا از شدت گرفتن آنها جلوگیری شود. شما می‌توانید از طریق خدمات روانشناسی آنلاین در پلتفرم پل با بهترین متخصصان سلامت روان از خانه خود در ارتباط باشید.
منابع:
